%0 Journal Article %T تفکیک نقش عوامل درونی و بیرونی در وردایی دهه‌ای بارش سالانۀ ایران‌زمین طی چهار دهۀ اخیر (1394-1355) %J پژوهش های جغرافیای طبیعی %I دانشگاه تهران %Z 2008-630X %A عساکره, حسین %A مسعودیان, سیدابوالفضل %A ترکارانی, فاطمه %D 2021 %\ 03/21/2021 %V 53 %N 1 %P 91-107 %! تفکیک نقش عوامل درونی و بیرونی در وردایی دهه‌ای بارش سالانۀ ایران‌زمین طی چهار دهۀ اخیر (1394-1355) %K ایران %K بارش %K تغییر اقلیم %K تغییرپذیری دهه ‏ای %K وردایی بارش %R 10.22059/jphgr.2021.304776.1007529 %X طی سدۀ گذشته، اقلیم به گونه‏های مختلفی تغییر یافته است. این روند تغییرات احتمالاً برای آینده ادامه خواهد داشت. یکی‏از جلوه‏های تغییر اقلیم در وردایی رفتار دهه‏ای بارش قابل ردیابی است. به‏منظور ردیابی وردایی بارش ایران طی چهار دهۀ اخیر (1355-1394) و تفکیک تغییرپذیری متأثر از مختصات (موقعیت) جغرافیایی (طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی) و توپوگرافی (ارتفاع، جهت، و میزان شیب دامنه‏ها)، به‏عنوان عوامل درونی مؤثر بر بارش، از الگوی رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شد. بدین ترتیب، بارش متأثر از مختصات جغرافیایی- عوامل توپوگرافیک برای هر دهه از میانگین بارش دهه‏ای تفکیک شد و الگوی مکانی بارش حاصل از عوامل بیرونی اقلیم بارشی به‏دست آمد. بنابراین، تغییرات دهه به دهۀ بارش در ارتباط با عوامل بیرونی مورد مداقه قرار گرفت. نتایج نشان داد طی چهار دهۀ اخیر تأثیر عوامل بیرونی مؤثر بر بارندگی ایران موجب کاهش پهنه‏های بارشی شده‏اند؛ به‏طوری‏که از اولین دهۀ مورد بررسی (1355-1364) به سمت دهۀ انتهایی (1385-1394) سهم عوامل بیرونی در وردایی بارش افزون‏تر شده‏ است. بعد از دهۀ دوم تأثیر عوامل بیرونی حتی نسبت به میانگین کل افزایش داشته‏ است؛ به‏طوری‏که در دهۀ اول 4/54 درصد و در دهۀ آخر نزدیک به 60 درصد از گسترۀ کشور با وردایی بارش حاصل از عوامل بیرونی مواجه بوده ‏است. %U https://jphgr.ut.ac.ir/article_81100_fd4ce5129530d6a8bbfb07e5ad5b4758.pdf