ORIGINAL_ARTICLE
امکانسنجی استفاده از انرژی باد در استان های اردبیل و زنجان
باد جزء منابع انرژی پاک و تجدید پذیر به شمار می آید. در دههای که گذشت، استفاده از انرژی باد در جهان با استقبال فراوان همراه بوده است. در این پژوهش شش روش (گرافیکی، تجربی، گشتاورها، عامل الگوی انرژی، حداکثر راستنمایی و گشتاورهای وزنی احتمالاتی) برآورد پارامترهای توزیع ویبول در پنج ایستگاه سینوپتیک در استان های اردبیل و زنجان بررسی شد و یافتهها نشان داد، روش گشتاورهای مرسوم روش مناسبتری است. تحلیل پتانسیل انرژی باد در ارتفاع 10، 20 و 40 متری انجام گرفت و پارامترهای پتانسیل انرژی باد (چگالی توان باد، چگالی انرژی باد، سرعت باد دارای حداکثر انرژی و محتملترین سرعت باد) محاسبه شد. بالاترین مقدار شاخص شکل (بیبعد) 26/1 از ایستگاه زنجان در ماه فوریه بهدست آمد و بالاترین مقدار تخمینی برای شاخص مقیاس برابر با 76/4 متر بر ثانیه بوده که در ماه فوریۀ ایستگاه اردبیل مشاهده شد. بررسیهای مربوط به پتانسیل انرژی باد نشان داد ایستگاه اردبیل پتانسیل بالایی برای بهرهبرداری از انرژی باد دارد. در این ایستگاه چگالی توان باد در مقیاس سالانه و در ارتفاع 10 متری برابر با 59/285 وات بر متر مربع است که در ارتفاع 40 متری به 491 وات بر متر مربع میرسد.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52131_8b18fb57ae2f00bfe7dc165b37364974.pdf
2014-10-23
261
274
10.22059/jphgr.2014.52131
استان اردبیل و زنجان
انرژی باد
پارامتر شکل و مقیاس
توزیع ویبول
مجید
رضایی بنفشه
mrbanafsheh@tabrizu.ac.ir
1
دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیا و برنامهیزی، دانشگاه تبریز، ایران
AUTHOR
سعید
جهانبخش
s_jahan@tabrizu.ac.ir
2
استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیا و برنامهریزی، دانشگاه تبریز، ایران
AUTHOR
یعقوب
دین پژوه
dinpashoh@yahoo.com
3
دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران
AUTHOR
مرضیه
اسمعیل پور
s.esmaeilpour@gmail.com
4
دکتری تخصصی اقلیمشناسی در برنامهریزی محیطی، دانشکدۀ جغرافیا و برنامهریزی، دانشگاه تبریز، ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
شناسایی الگوهای همدیدی بارش های سنگین ساحل شمالی خلیج فارس
برخی مواقع شدت بارشهای سواحل شمالی خلیج فارس چنان است که منطقه را دچار بحران میکند. بر این اساس که میتوان شرایط اتمسفر را با ارتفاع ژئوپتانسیل، آب قابل بارش و سرعت باد قائم بیان کرد، برای شناسایی الگوهای همدید بارش های سنگین سواحل شمالی خلیج فارس، دادههای روزانۀ این متغیرها از پایگاه دادۀ مراکز ملی پیشبینی محیطی و بارش روزانۀ ایستگاه های بندرعباس، بندرلنگه، بوشهر و آبادان از سازمان هواشناسی جمعآوری شد. ابتدا الگوهای روزانه با نقشۀ خودسازمانده به 289 متوسط الگو طبقه بندی شدند. سپس بهکمک «ماتریس یو استار» تعداد و مرز اولیۀ خوشه ها بهدست آمد و با الگوریتم «چند میانگین» دقت مرزبندی ها بهینه شد. نتایج نشان داد که چهار بزرگ الگو با اغلب بارشهای سنگین ارتباط دارد که شناسایی آنها با عمیقتر شدن ناوۀ سوریه، جابهجایی پرفشار سیبری به سوی غرب (شمارۀ 4)، کم فشار سودانی، افزایش سرعت و پایین آمدن پایۀ رودباد جنب حاره (شمارۀ 6)، سامانۀ سردچالی، کم فشار قوی، کم ارتفاع بسته تا تراز بالایی تروپوسفر (شمارۀ 7) و حضور همزمان مؤلفه های فصل سرد و گرم گردش اتمسفر هنگام تغییر فصل (شمارۀ 9)، امکانپذیر است. یافتههای این پژوهش نشان داد که ترکیب نقشۀ خودسازمانده، ماتریس یو استار و چند میانگین، ابزار مناسبی است که میتوان آن را برای طبقه بندی، انتخاب تعداد الگوها و شناسایی الگوهای همدیدی بارشهای سنگین بهکار برد.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52132_bec45b978afb3b126e73b3eb33fba946.pdf
2014-10-23
275
296
10.22059/jphgr.2014.52132
الگوهای همدید
بارش سنگین
چند میانگین
خلیج فارس
ماتریس یو استار
نقشۀ خودسازمانده
اسماعیل
احمدی
ahmadi.ism@gmail.com
1
دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشکدۀ علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
بهلول
علیجانی
bralijani@gmail.com
2
استاد آبوهواشناسی، دانشکدۀ علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ارتباط بین تیپ الگوهای گردشی تراز دریا، با بارشهای فراگیر در ایران
در این مقاله ارتباط بین الگوهای جوی تراز دریا با بارشهای فراگیر در ایران شناسایی شده است. برای این هدف از رویکرد همدید محیطی به گردشی استفاده شد؛ بهطوری که ابتدا دادههای بارش روزانۀ 210 ایستگاه همدید از سازمان هواشناسی ایران در دورۀ 1980 تا 2009 گرداوری شد. سپس با روش زمینمرجع کریجینگ، دادهها با ابعاد 9/5×9/5 کیلومتر میانیابی شد و با اعمال شرایطی، 1548 روز بارش فراگیر در ایران بهدست آمد. در مرحلۀ دوم دادههای روزانۀ میانگین فشار تراز دریا از سری دادههای بازکاویشدۀ NCEP/NCAR در 1548 روز مورد نظر برداشت شد. سپس با روش تحلیل مؤلفۀ مبنا (PCA) و تحلیل خوشهای، الگوهای گردشی تراز دریا طبقهبندی شدند. درنتیجه پنج تیپ عمده برای بارشهای فراگیر بهدست آمد. نتایج نشان داد که بارشهای فراگیر و سنگین ایران را میتوان در اثر تقویت سه سامانۀ عمده در تراز دریا شناسایی کرد. این سامانهها پرفشار تبت، پرفشار اقیانوس اطلس شمالی و کمفشار ایسلند ـ قطبی هستند. چنانچه این سه سامانه با هم تقویت شوند، گرادیان فشار روی ایران افزایش مییابد و با تشکیل یک جو باروکلینیک، بارشهای فراگیر و سنگینی در ایران رخ میدهد که بیشینۀ میانگین آنها روی نواحی مرتفع کوههای زاگرس است.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52133_0727096e2b8ea2e6d1a3114177e1817f.pdf
2014-10-23
297
310
10.22059/jphgr.2014.52133
پرفشار تبت
پرفشار سیبری
تحلیل مؤلفۀ مبنا
طبقهبندی الگوهای جوی
کمفشار دینامیکی
قاسم
عزیزی
ghazizi@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
تیمور
علیزاده
t.alizadeh@ut.ac.ir
2
دانشجوی دورۀ دکتری اقلیمشناسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مدل سازی فراسنج های اقلیمی استان خراسان جنوبی
اقلیم و تغییرات آن، نقش مهمی در همۀ ابعاد زندگی انسان ایفا میکند و به همین دلیل پیشبینی اقلیم آینده که متکی بر مدلهای گردش عمومی جو انجام میگیرد، از اهمیت خاصی برخوردار است. در این پژوهش، داده های سناریوی A1B مدلهای گردش عمومی جو BCM2 و IPCM4، برای ارزیابی تأثیر تغییرات اقلیمی بر دمای کمینه و بیشینه، تابش و بارش در هفت ایستگاه همدید استان خراسان جنوبی بهکمک مدل آماری LARS-WG ریزمقیاس شدند. برای این کار سه مرحلۀ واسنجی، صحت سنجی و مدلسازی مدلها در ایستگاه های منتخب انجام گرفت و کارایی مدلها از نظر شباهت مقادیر مشاهده شده و مقادیر شبیه سازی شده با استفاده از شاخص های خطا، مانند ریشۀ میانگین مربعات و ضریب تعیین ارزیابی شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها در لارس، مکنز، سنس استیمیتور و من کندال، نشان داد که دمای کمینه، دمای بیشینه و تبخیر و تعرق در تمام شهرهای استان خراسان جنوبی (بجز قائن با افزایش بسیار جزئی بارش) طی2060-2011 روند افزایشی خواهند داشت، بقیۀ ایستگاه ها روند کاهشی بارش را شاهد خواهند بود. همچنین بهجزبهجز قائن و فردوس، در بقیۀ ایستگاهها روند افزایشی تابش مشاهده خواهد شد. طبق برآوردها، روند افزایشی دما در بیرجند و قائن کمتر بوده و در طبس بیشتر خواهد بود. چنین به نظر میرسد که تغییرات نهچندان شدید فراسنجها در برخی ایستگاهها، بهدلیل موقعیت ویژۀ جغرافیایی و توپوگرافی منطقه است.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52134_deaf99b683cd781b01e7a78ebb7e71fc.pdf
2014-10-23
311
332
10.22059/jphgr.2014.52134
استان خراسان جنوبی
تغییر اقلیم
روند
مدل گردش عمومی جو
LARS-W
بهروز
سبحانی
sobhani@uma.ac.ir
1
دانشیار آبوهواشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
AUTHOR
فخری سادات
فاطمی نیا
sopsopsop20@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری آبوهواشناسی کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
برآورد دما و شاخص پوشش گیاهی سطح زمین با استفاده از داده های سنجش از دور (مطالعۀ موردی: استان همدان)
یکی از عوامل مهم برای استفادۀ بهینه از منابع موجود آب در بخش کشاورزی، تعیین آب مورد نیاز در سطح دشت های کشاورزی است و برای برآورد دقیق آن، به اطلاعاتی در خصوص وضعیت پوشش گیاهی، مانند میزان، پراکنش و دمای سطح پوشش گیاهی نیاز است که تهیۀ آنها بهکمک سنجش از دور بهسادگی انجام میشود. بنابراین در پژوهش پیش رو بهکمک سنجش از دور، تراکم و پراکنش مکانی پوشش گیاهی و دمای پوشش سطح زمین در استان همدان تعیین شد. ابتدا با پیش پردازش اطلاعات 12 تصویر ماهوارۀ Landsat 7 ETM+ (1381-1377)، ضریب بازتاب پوشش سطح زمین و ضریب تابش پوشش سطح زمین در باندهای مختلف بهدست آمد و شاخص گیاهی NDVI تعیین شد و تراکم و پراکنش پوشش گیاهی و دمای پوشش سطح زمین با استفاده از الگوریتم سبال برآورد گردید. برای تعیین دقت، مقادیر برآورد شده و دمای پوشش سطح زمین محاسبهشده از تصاویر ماهوارهای با مقادیر اندازهگیری شده در عمق 5 سانتیمتری خاک در ایستگاه های هواشناسی مقایسه شدند. نتایج نشان داد که دمای سطح زمین برآورد شده از اطلاعات سنجش از دور مطابقت قابل قبولی با آمار ثبتشده در ایستگاههای هواشناسی دارد و بین مقادیر دمای پوشش سطح برآورد شده و اندازه گیریشده، اختلاف معنیداری دیده نمیشود. نتایج کلی نشان داد که الگوریتم سبال با ضریب همبستگی 75/0، ریشۀ میانگین مربعات خطای 4/5 درجه و میانگین خطای مطلق 2/4 درجه، از دقت قابل قبولی برخوردار است.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52135_76c1b5b1b394aee3d180f0072587bd7f.pdf
2014-10-23
333
348
10.22059/jphgr.2014.52135
تراکم پوشش گیاهی
دمای سطح زمین
سنجش از دور
همدان
سمیرا
امینی بازیانی
sa.amini89@yahoo.com
1
کارشناس ارشد آبیاری زهکشی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
LEAD_AUTHOR
حمید
زارع ابیانه
zareabyaneh@gmail.com
2
دانشیار گروه آبیاری زهکشی، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
AUTHOR
مهدی
اکبری
akbari_m43@yahoo.com
3
دانشیار مؤسسۀ تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، البرز، ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
شناسایی تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل، تاوایی و فشار تراز دریای الگوهای گردش جوی غالب مؤثر بر اقلیم ایرانزمین
برای انجام این پژوهش، از دادههای میانگین روزانۀ فشار تراز دریا (SLP)، مؤلفۀ مداری باد (UWND)، مؤلفۀ نصفالنهاری باد (VWND) و ارتفاع ژئوپتانسیل (HGT) مربوط به پایگاه دادۀ NCEP / NCAR طی بازۀ زمانی 2013- 1960 استفاده شد. بهکمک آزمون منکندال، وردایی میانگین وزنی ارتفاع ژئوپتانسیل، چرخندگی و فشار تراز دریای کرنل فعالیت سامانهها در سطح اطمینان 95درصد آزمون شد. برای برآورد میزان تغییرات، از تخمینگر شیب سن بهره گرفته شده است. یافتهها نشان داد که بیشترین وردایی در ترازهای 500 و 700 هکتوپاسکال رخنمود داشته است. افزایش فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل روی سامانههای چرخندی سودان و منطقۀ مدیترانه، بهویژه در فصول بارشی ایرانزمین (پاییز و زمستان) کاهش کنش چرخندی سامانهها و کاهش شیو فشار و در نهایت کاهش ناپایداری و بارش در منطقه را درپی خواهد داشت. همچنین در فصل گرم سال (تابستان و بهار) کاهش چرخندگی، افزایش فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل، به کاهش بارشها و افزایش پایداری منجر خواهد شد.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52136_1cc4008741fe94f4649963e723b1e7a1.pdf
2014-10-23
349
374
10.22059/jphgr.2014.52136
ارتفاع ژئوپتانسیل
ایران
تغییرات تاوایی
سامانه های همدید
فشار تراز دریا
محمد
دارند
m.darand@uok.ac.ir
1
استادیار گروه آبوهواشناسی، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیلهای فضایی در تولید نقشۀ پهنهبندی اقلیمی (مطالعۀ موردی: منطقۀ غرب دریاچۀ ارومیه)
مسائل جدی زیستمحیطی و گستردگی و پیچیدگیهای امروزی روابط متقابل انسان و اقلیم در ابعاد متفاوت زمانی ـ مکانی، ضرورت مطالعه و تهیۀ نقشۀ پهنههای اقلیمی را که ابزار توسعۀ پایدار شمرده میشوند، روشن میکند. مناطق مختلف طبیعی و زیستمحیطی دارای تیپهای اقلیمی متفاوتی هستند. در همین ارتباط بسیاری از نواحی کشورمان، بهویژه در منطقهای که برای این پژوهش در نظر گرفته شده، تیپهای اقلیمی هنوز مشخص و مطالعه نشدهاند. تعیین تیپهای اقلیمی منطقۀ غرب دریاچۀ ارومیه با استفاده از روشهای تحلیل فضایی چندمتغیره، مانند MLC و DataISO و همچنین تحلیل چندمتغیره، مانند تحلیل عاملی و خوشهبندی، هدف پژوهش حاضر است. با توجه به اینکه عوامل و عناصر سازندۀ اقلیم از نظر ماهیتی متفاوتند، برای پردازش همزمان چنین دادههایی، تحلیلهای فضایی ابزار قدرتمندی شمرده میشوند. به همین دلیل در این پژوهش دادههای مربوط به عناصر و عوامل سازندۀ اقلیم منطقۀ ایستگاههای ارومیه، نقده، سلماس، اشنویه و کهریز و همچنین، ارتفاع و جهات جغرافیایی در تولید نقشۀ تیپهای اقلیمی بهکار گرفته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که چهار نوع اقلیم متفاوتِ سرد کوهستانی، مرطوب، نیمهمرطوب و نیمهخشک، در منطقۀ غرب دریاچۀ ارومیه حاکمیت دارند.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52137_ce7cfe1eaf63c55227f5f17f467b401a.pdf
2014-10-23
375
388
10.22059/jphgr.2014.52137
ایزو دیتا
پهنهبندی اقلیمی
تحلیلهای فضایی
حداکثر درستنمایی
منطقۀ غرب دریاچۀ ارومیه
علی
نصیری
pnuworld@gmail.com
1
استادیار گروه علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تعیین تاریخ های کاشت گلرنگ بهاره در استان اصفهان با استفاده از دما و مدل رقومی ارتفاع
کشت بهارۀ گلرنگ در بسیاری از مناطق استان اصفهان، بر اساس تقویم زمانی مرسوم و دیرتر از زمان کاشت آن از لحاظ حرارتی صورت میگیرد. برای تعیین تاریخهای کاشت گلرنگ در استان اصفهان، از دادههای دمایی 51 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی استان اصفهان استانهای همجوار آن استفاده شد. پهنۀ استان با استفاده از میانگین دمای شبانهروزی و بهکمک روش کریجینگ به سه ناحیۀ دمایی تقسیم شد. در هر ناحیۀ دمایی، تاریخ کاشت مناسب تعیین و نقشههای مربوطه در سامانۀ اطلاعات جغرافیایی با استفاده از مدل رقومی ارتفاع ترسیم شدند. بر اساس نتایج، در ناحیۀ دمایی اول که مناطق با ارتفاع کمتر از 1511 متر را دربرمیگیرد، زمان کاشت مناسب گلرنگ از نیمۀ اول بهمن آغاز شده و تا نیمۀ اول اسفند ادامه مییابد. در ناحیۀ دمایی دوم که مناطق با ارتفاع بین 1511 تا 1925 متر را شامل میشود، زمان کاشت مناسب از نیمۀ دوم اسفند آغاز شده و تا نیمۀ اول فروردین ادامه خواهد یافت. زمان کاشت مناسب در ناحیۀ دمایی سوم که نقاط با ارتفاع بیشتر از 1925 متر را پوشش میدهد، از نیمۀ دوم فروردین آغاز میشود و تا نیمۀ دوم اردیبهشت ادامه مییابد.
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52138_5f7442a7ef05009a1cabfba2394f23f3.pdf
2014-10-23
389
405
10.22059/jphgr.2014.52138
تاریخ کاشت
دما
کریجینگ
گلرنگ بهاره
مدل رقومی ارتفاع
طلعت
یساری
yasari85@yahoo.com
1
استادیار گروه فیزیک، دانشگاه زابل، ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چکیده های انگلیسی
https://jphgr.ut.ac.ir/article_52139_2bca124d3ab12bfec3d4cad8a3a904bd.pdf
2014-10-23
1
19
10.22059/jphgr.2014.52139