دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
شواهد مورفولوژیکی و مورفومتریکی تأثیر تکتونیک فعّال بر مخروطافکنههای شمال دامغان
1
18
FA
مجتبی
یمانی
0000-0000-0000-0000
دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا
myamani@ut.ac.ir
مهران
مقصودی
0000-0001-2345-6789
دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
maghsoud@ut.ac.ir
محمدرضا
قاسمی
پژوهشکدهی علوم زمین، سازمان زمین شناسی کشور
myamani8@ut.ac.ir
وحید
محمدنژاد
استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه
geovahid@yahoo.com
10.22059/jphgr.2012.29203
این پژوهش به بررسی شواهد و آثار گسلهای فعّال (گسل دامغان و گسل تزره) بر مورفولوژی و مورفومتری 16 مخروطافکنه، واقع در بخش شمالی دامغان میپردازد. روش کار برپایهی تحلیلهای کمّی و کیفی حاصل از تصاویر ماهوارهای و مدلهای رقومی ارتفاعی، ویژگیهای مورفومتری مخروطها، اندازهگیری میزان جابهجایی آبراههها، میزان بالاآمدگی رسوبات و تحلیل شیب و نیمرخهای طولی و عرضی است. نقشههای توپوگرافی 1:25000، عکسهای هوایی 1:55000، تصاویر ماهوارهای ETM و نقشههای زمینشناسی 1:100000 و دادههای ارتفاعی رقومی، ابزارهای اصلی پژوهش را تشکیل دادهاند. همچنین پیمایشهای میدانی برای بررسی و اندازهگیری شواهد فعّالیّت گسلها در دو مرحله انجام گرفته است. نتایج نشان می-دهد که تأثیر عمدهی گسل تزره، سبب جابهجایی شبکهی اصلی در رأس مخروط و تحت تأثیر آن، تغییر موقعیّت رسوبگذاری مخروطافکنه شده است. همچنین فعّالیّت گسل مذکور، سبب بالا آمدن رسوبات مخروطافکنهای و رسوبات نئوژن زیرین شده است، در حالیکه شواهد فعّالیّت گسل دامغان چیرهتر بوده و سبب ایجاد سطوح مختلف بالاآمده، متروکماندن سطح مخروطها، جابهجایی نقطهی تقطیع آبراهه، بالاآمدگی رسوبات مخروطافکنهای و جابهجایی افقی شبکهی زهکشی سطح مخروطافکنهها و همینطور تأثیر بر فضای قابل دسترس مخروطافکنهها شده است. حرکت گسل دامغان آثار مشخّصی بر جابهجایی رسوبات مخروط-افکنهای داشته است. مؤلّفهی قائم گسل دامغان، سبب شکلگیری سطوح قدیمی و جدید (فعّال و غیرفعّال) در سطح اغلب مخروطافکنهها شده است. بررسی آماری متغیّرها نشان میدهد که بین برخی روابط مورفومتریکی مخروطافکنهها، مانند مساحت حوضه آبریز و مساحت مخروطافکنهها، رابطه و همبستگی آماری مناسبی وجود دارد. این در حالی است که مابین متغیّرهایی چون، ارتفاع متوسّط مخروطافکنهها و شیب متوسّط آنها، همبستگی ضعیفی وجود دارد.
تکتونیک فعّال,دامغان,گسل فعّال,مخروطافکنه,مورفومتری
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29203.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29203_df51d553ce378afa181d90df010da664.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
پتانسیل سنجی انرژی باد در استان کرمانشاه
19
32
FA
حسین
محمدی
استاد گروه جغرافیای طبیعی، گرایش اقلیم¬شناسی، دانشگاه تهران
شیما
رستمی جلیلیان
کارشناس ارشد اقلیمشناسی، دانشگاه تهران
shima_roga@yahoo.com
فرحناز
تقوی
استادیار گروه فیزیک فضا، مؤسسهی ژئوفیزیک، دانشگاه تهران
ftaghavi2@ut.ac.ir
علی
شمسی پور
0000-0001-8606-4571
استادیار گروه جغرافیای طبیعی، گرایش اقلیم شناسی، دانشگاه تهران
shamsipr@ut.ac.ir
10.22059/jphgr.2012.29204
کاهش سریع سوختهای سنگوارهای، بحث گرمایش جهانی و اثر پدیدهی گلخانهای، آلودگیهای محیطی و ریزش بارانهای اسیدی، لزوم توجّه به انرژیهای تجدیدپذیر، بهویژه انرژی باد را بهعنوان یک انرژی تمیز، پایانناپذیر و رایگان، بیش از پیش افزایش داده است. در این پژوهش، ارزیابی پتانسیل انرژی باد در استان کرمانشاه، بر پایهی دادههای جهت و سرعت سهساعتهی باد ایستگاههای همدید کرمانشاه، اسلامآباد غرب، روانسر، کنگاور و سرپلذهاب، در طول سالهای 1997 تا 2006 انجام شد. برای ترسیم گلباد ایستگاهها از نرمافزار Wrplot و برای برازش دادهها از توزیع احتمال ویبول استفاده شد. در ادامه، چگالی توان باد سالانه در ترازهای ارتفاعی 10، 20 و 50 متر بهدست آمد که برای برآورد سرعت باد در ارتفاع بالاتر از 10متر، از مدل قانون توان یکهفتم استفاده شد. همچنین پراسنجهای دیگری همانند سرعت نامی، محتملترین سرعت و زمان کاربرد مناسب باد، محاسبه شده و در پایان، مناطق مستعدّ تولید انرژی باد در استان بر اساس جدول طبقهبندی سایتهای بادی آمریکا رتبهبندی و بهنمایش گذاشته شد. بر پایهی محاسبات انجام شده، پتانسیل انرژی باد تراز 10 متر ایستگاههای روانسر، سرپلذهاب، کنگاور، اسلامآباد غرب و کرمانشاه بهترتیب 254، 223، 214، 146 و82 وات بر مترمربّع در واحد سطح بهدست آمد که این مقادیر در ترازهای بالاتر به یک نسبت مساوی، برای همهی ایستگاهها افزایش مییابد. نتایج پژوهش گویای این است که سه ایستگاه روانسر، سرپلذهاب و کنگاور، پتانسیل مناسبی برای تولید انرژی باد دارند. منطقهی اسلامآباد غرب در صورت استفاده از توربینهای بادی مرتفع، برای بهرهبرداری از انرژی باد مناسب است و کرمانشاه برای استفاده از انرژی باد، پتانسیل مناسبی ندارد.
استان کرمانشاه,تابع توزیع ویبول,چگالی توان باد,قانون توان
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29204.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29204_5bd4ffb3381271d498f280c89452bcb0.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
شواهد ژئومورفولوژیک تغییرات سطح اساس دریای خزر طیّ کواترنری پسین در محدودهی رودخانهی گرگانرود
FA
منصور
جعفربیگلو
استادیار دانشکدهی جغرافیا
mjbeglou@ut.ac.ir
محمدحسین
زمان زاده
استادیار دانشکدهی جغرافیا
smzamanzadeh@gmail.com
مجتبی
یمانی
0000-0000-0000-0000
دانشیار دانشکدهی جغرافیا
myamani@ut.ac.ir
سمیه
عمادالدین
دانشجوی دکترای ژئومورفولوژی، دانشکدهی جغرافیا
emadodin1862007@yahoo.com
10.22059/jphgr.2012.29205
چکیده
جنوبشرقی دریای خزر، یکی از مناسبترین مکانها برای مطالعهی شواهد ژئومورفولوژیک ناشی از تغییرات سطح اساس دریای خزر است. نتایج حاصل از بررسی تصاویر ماهوارهای، وجود چهار تراس دریایی را نشان میدهد که در سطوح ارتفاعی 21-متر، 23- متر ، 24 - متر و 26- متر ، به ترتیب با سنهای 24 ± 653، 24 ± 940، 23 ± 478 و 32 سال پیش تشکیل شدهاند. مطالعهی دادههای رسوبشناسی و فسیلشناسی در دو مقطع کورهسو و گمیشتپّه، بهترتیب با تراز آب 23- متر و 24- متر نشان میدهد که پیش از 24 ±940 و 24 ± 653 سال پیش، افزایش تراز آب، سبب رشد سدهای ماسهای در منطقهی مورد مطالعه شده است و با توجّه به شیب کم منطقه، در پشت آن لاگون بازی شکل گرفته است، اما در اثر پایینرفتن سطح آب دریا، لاگون موجود در پسکرانهی سدّ ماسهای خشک شده است. همچنین رودخانهی گرگانرود در طول کواترنری پسین، تغییراتی مانند تغییر مکان مصب، تغییر رژیم رسوبگذاری و تغییر شکل دلتا داشته است. در سدههای اخیر نیز، شواهد مختلفی از تغییر سطح اساس دریای خزر در منطقه برجای مانده است. از بررسی تصاویر ماهوارهای لندست مشخّص شد که دلتای گرگانرود از سال 1975 تا سال 2005 نزدیک به یک کیلومتر به سمت دریا پیشروی داشته است. همچنین وسعت خلیج گرگان در سال 1975، حدود 330 کیلومترمربّع و با بالاآمدن سطح آب دریا در سال 2006 به 458 کیلومتر مربّع افزایش یافته است.
کلیدواژه ها : دریای خزر ، شواهد ژئومورفولوژیک ، تغییرات سطح اساس ، کواترنری ، گرگانرود .
تغییرات سطح اساس,دریای خزر,شواهد ژئومورفولوژیک,کواترنری,گرگانرود
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29205.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29205_c2f1ea05a8d5a431de6dae7a43c7c030.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
تحلیلی بر بارشهای سنگین روزانه سپتامبر در ارتباط با الگوهای همدید در استان گیلان (2005 – 1976)
FA
حسین
عساکره
0000-0001-7699-0547
دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان
asakereh@znu.ac.ir
رضا
خوش رفتار
0000-0003-3924-5649
استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان
khoshraftar@znu.ac.ir
فاطمه
ستوده
کارشناس ارشد اقلیمشناسی در برنامهریزی محیطی، دانشگاه زنجان
fsotoudeh@ymail.com
10.22059/jphgr.2012.29206
شناخت بیشتر سامانههای همدید در هر منطقه، تصویر روشنی از اقلیم منطقه را بهدنبال خواهد داشت. اقلیم بهعنوان یکی از ساختارهای اساسی کرهی زمین، در کنش مستقیم با زندگی و فعّالیّت بشر است. شناسایی شرایط گردشی جو در هر منطقه، تعیین کنندهی الگوهای غالب آبوهوایی است که میتواند کمک شایانتوجّهی به شناخت بیشتر شرایط زیستی کند. در پژوهش پیش رو تلاش شده، بارشهای سنگین استان گیلان در ماه سپتامبر، در ارتباط با الگوهای همدید، طیّ سالهای 1976 تا 2005 مورد مطالعه و تحلیل قرار گیرد. برای تحلیل همدید بارشهای مذکور، از نقشههای فشار روزانهی تراز دریا، 850 و 700 هکتوپاسکال، وزش باد و وزش رطوبتی استفاده شده است. همچنین، از دادههای بارش روزانهی 23 ایستگاه (9 ایستگاه سازمان هواشناسی و 14 ایستگاه بارانسنجی وزارت نیرو) در سطح استان استفاده شد. در این نوشتار با یک رویکرد محیطی به گردشی، از روش صدکها، برای استخراج روزهای همراه با بارش سنگین و از روش همبستگی لوند، برای طبقهبندی نقشههای تراز دریا و استخراج الگوها استفاده شده است. نتایج حاکی از تأثیر سامانههای پُرفشار (شمالغرب دریای سیاه، شمال روسیه ـ جنب قطبی، شمالغرب اروپا ـ دریای نروژ، شمال دریای خزر و غرب دریای سیاه ـ دریای مدیترانه) بر بارشهای سنگین، در پنج الگوی استخراج شده است. شکلگیری ناوه در سطوح بالا، ریزش هوای سرد عرضهای بالا روی دریای خزر و دریای سیاه و واقع شدن جلوی محور ناوه بر فراز گیلان، بههمراه مهیّایی شرایط همرفت در سطح زمین، شرایط مناسب برای ناپایداری و درنتیجه وقوع بارشهای سنگین را در الگوهای مورد مطالعه بههمراه داشته است. در برخی از الگوها، افزونبر رطوبت دریای خزر، دریای سیاه نیز در بارشهای منطقه دخیل بوده است. همچنین در الگوهای استخراج شده، سازوکار همرفت وزشی را میتوان مشاهده کرد.
الگوهای همدید,بارش سنگین,سپتامبر,گیلان,همبستگی
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29206.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29206_f248dfc98c4a23693bff074c3004a1fc.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
تأثیر پدیدهی انسو بر تغییرات دمای ماهانه و فصلی نیمهی جنوبی کشور
67
84
FA
حمید
زارع ابیانه
دانشیار گروه مهندسی آبیاری، دانشکدهی کشاورزی، دانشگاه بوعلی¬سینا، همدان
zareabyaneh@gmail.com
مریم
بیات ورکشی
دانشجوی دکترای رشتهی آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آبیاری، دانشگاه بوعلی¬سینا، همدان
zare20003@gmail.com
10.22059/jphgr.2012.29207
این مطالعه با هدف بررسی ارتباط بین پدیدهی انسو با میانگین دمای هوای ماهانه و فصلی نیمهی جنوبی کشور، طیّ دورهی 55 ساله (2005-1951) انجام شد. برای این کار از دادههای دمای 12 ایستگاه سینوپتیک کشور، دادههای شاخص نوسانهای جنوبی (SOI) و شاخص انتقالی انسو (TNI) استفاده شد. ابتدا میزان همبستگی بین دمای هوا با هر دو شاخص انسو در دو گام زمانی ماهانه و فصلی بررسی و سپس تأثیرپذیری دمای هوا از فازهای گرم (النینو) و سرد (لانینا) پدیدهی انسو، بهکمک شاخص درصد تغییرات دما بررسی شد. نتایج نشان داد، تعداد ایستگاههای دارای همبستگی معنادار دمای هوا با شاخص TNI، بهمراتب بیش از شاخص SOI بود. همچنین در هر دو مقیاس زمانی، بیشترین همبستگیهای معنادار از نوع منفی بود که بیانگر کاهش دمای هوا با افزایش مقادیر شاخصهای انسو است. از سویی، براساس شاخص TNI، دمای هوای ماه ژانویه و برمبنای شاخص SOI، دمای هوای ماه اکتبر بهعنوان ماههای تأثیرپذیر از پدیدهی انسو معرّفی شدند. در مقیاس فصلی نیز، در فصل تابستان اکثر ایستگاهها همبستگی معناداری با شاخص انسو داشتند. حدود دامنهی همبستگی میان مقادیر شاخص SOI با دما در تمامی ماهها از حدّاقل 549/0- برای آگوست تا حدّاکثر 463/0+ در ماه اکتبر و 458/0- در ماههای آگوست و سپتامبر تا 512/0+ در ماه سپتامبر برای شاخص TNI بود. در مقیاس فصلی نیز دامنهی همبستگیهای SOI و TNI بهترتیب از 365/0- در فصل بهار تا 459/0+ در فصل پاییز و 530/0- تا 384/0 در فصل تابستان متغیّر بود. با مبنا قرار دادن شاخص TNI، درصد تغییرات دمای ایستگاهها در هر یک از فازها نشان داد، در مقیاس فصلی، فاز لانینا منجر به افزایش 4 درصدی دمای فصل زمستان و در مقیاس ماهانه، فاز لانینا منجر به افزایش 8 درصدی دمای ماه دسامبر شد. در مجموع نتایج مؤیّد تأثیرپذیری قابل ملاحظهی دمای هوا از پدیدهی انسو بود.
النینو,پدیدهی انسو,دمای هوا,شاخص انتقالی انسو,شاخص نوسانهای جنوبی,نیمهی جنوبی کشور
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29207.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29207_d37ce690fd0226c1dd688bf8c031d89f.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
نقش واچرخندها در رخداد بارشهای سنگین دههی اخیر غرب ایران
85
98
FA
غلامرضا
براتی
استادیار اقلیمشناسی، دانشگاه شهید بهشتی
barati@sbu.ac.ir
جواد
بداق جمالی
استادیار دانشگاه محیط زیست
ناصر
ملکی
کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه رازی
g_barati2@sbu.ac.ir
10.22059/jphgr.2012.29208
بیشتر مناطق ایران از بلای محیطی سیل آسیبپذیر هستند. از جمله عوامل مهمّ این آسیبپذیری، رخداد بارشهای سنگین و ناهمواریها است. با اینکه فراوانی منابع آب و خاک، غرب ایران را به دومین قطب کشاورزی ایران تبدیل کرده است؛ ولی کوهستانی بودن این سرزمین با بارشهای سنگین بر آسیبپذیری منابع طبیعی، بهویژه منابع خاک، افزوده است. در این پژوهش با تهیّه و بررسی دادههای بارش روزانه 30 میلیمتر و بیشتر، بهعنوان بارشهای سنگین، طیِّ سالهای 1997 تا 2006 در 9 ایستگاه دادهسنجی جوّی از غرب ایران، 10 موج بارش استخراج شد. نتایج اوّلیّه نشان داد، طیّ روزهای پُربارش این 10 موج، شهر ایلام دچار بیشترین روزهای بارش سنگین بوده؛ یعنی در همهی موجهای بارش سنگین شرکت داشته است و در این حال همدان دارای کمترین روزهای بارش سنگین بوده؛ یعنی تنها دو موج شرکت داشته است. همچنین نتایج نشان داد، سال 1997، سالی با بیشترین فراوانی امواج بارش سنگین بوده است. از 10 موج بارش سنگین مورد بررسی، حاکمیّت واچرخند طیّ 8 موج، روی محور زاگرس یا مناطق مرکزی و شرقیتر مشاهده شد. طیّ 5 مورد از این 8 مورد، سامانهی داخل ایران، در دو مورد در شرق ایران و در یک مورد روی نواحی شمالی زاگرس و کشور ترکیه مشاهده شد. بازیابی سامانههای فشار عامل در تراز دریای آزاد و موقعیّت ناوهها در تراز 500 هکتوپاسکال، از حدود دو روز پیش از آغاز تا پایان دورهی بارش سنگین، نشان داد به تبع پیدایش واچرخند روی بامه ایران در موقعیّت میان دو ناوه یکی در غرب و دیگری در شرقِ سامانهی بارشزا، جابهجایی شتابان و شرق سوی سامانهی بارشزا کُند میشود. الگوهای شار افقی نم ویژه در تراز 700 هکتوپاسکال نشان دادند که این کُندی به پیدایش و تقویت هستههای تغذیهی نم مطلق روی شرق دریای مدیترانه، شمال و میانه دریای سرخ و خلیج فارس کمک کرده است.
بارشهای سنگین,غرب ایران,واچرخند
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29208.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29208_65bee30c40cced8bc7cd98a0d6c0fe53.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
واکاوی همدید رخداد گردوغبار بهاره در غرب ایران
99
124
FA
فرامرز
خوش اخلاق
0000-0001-0002-0003
استادیار دانشکدهی جغرافیا، دانشگاه تهران
fkhosh@ut.ac.ir
محمد سعید
نجفی
دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیمشناسی، دانشکدهی جغرافیا، دانشگاه تهران
m.s.najafi1367@gmail.com
مهدی
صمدی
کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکدهی جغرافیا، دانشگاه تهران
fkhosh2@ut.ac.ir
10.22059/jphgr.2012.29209
غرب و جنوبغرب ایران، بهدلیل همجواری با پهنههای وسیع بیابانی عراق و شمال عربستان، بهطور پیوسته در معرض پدیدهی گردوغبار قرار دارد. در این مطالعه بهمنظور تعیین دورههای مورد مطالعه، از دادههای پدیدهی گردوغبار و میزان دید افقی در دورهی زمانی 2000 تا 2011 و تصاویر ماهوارهای سنجندهی مادیس استفاده شد. سپس برای شناسایی الگوهای همدید حاکم در زمان رخداد گردوغبار در فصل بهار با انتخاب 15 دوره رخداد گردوغبار در فصل بهار، دادههای شبکهبندیشدهی دما، فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه و نسبی، سرعت قائم، مؤلّفهی باد زناری (U) و نصف النهاری (V)، برای ترازهای متفاوت از NCEP/NCAR تهیّه و پس از تولید نقشه و پردازشهای آماری، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شد. الگوهای همدید انتشار گردوغبار در فصل بهار در غرب ایران، به سه الگوی پویا، گرماپویا و گرمایی گروهبندی میشوند. در الگوی پویا، سیستمهای مهاجر بادهای غربی در شکلگیری گردوغبار، نقش تعیین کنندهای دارند. بدین صورت که شکلگیری ناوه غربی، الگوی بندالی زوجی یا بندالی اُمگایی در تراز میانی و پیرو آن، ایجاد مرکز همگرایی سطحی و کنش دو مرکز واگرایی بالایی و همگرایی سطحی، همراه با جبههزایی در منطقه، موجب تشدید ناپایداریها و افزایش سرعت باد در مناطق خشک مجاور ایران شده که بهدلیل عدم تغذیهی رطوبتی کافی، گردوغبار ایجاد میشود. در الگوی گرماپویا، گردوغبار هم تحت تأثیر شرایط حرارتی سطح زمین در عرضهای پایین در کشور عربستان ایجاد میشود و هم در اثر نفوذ ناوه غربی در تراز میانی جو در عرضهای بالاتر که حاصل آن، افزایش ناپایداری در کشور عراق است. الگوی گرمایی مربوط به اواخر فصل بهار بوده که پُرفشار جنبحارّه، پدیدهی غالب جوّ بالا در عرضهای پایین بهشمار میرود و گردوغبار در اثر شکلگیری کمفشارهای گرمایی و افزایش سرعت باد در مناطق خشک مجاور ایران ایجاد میشود.
آب و هواشناسی همدید,سامانههای جوّی,سنجندهی مادیس,غرب و جنوبغرب ایران,گردوغبار
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29209.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29209_e2eb0329f99a789b82fef5045a45f1e3.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های جغرافیای طبیعی
2008-630X
2423-7760
44
2
2012
07
22
پهنهبندی تأثیر خشکسالی بر پوشش گیاهی توسّط سنجش از دور در دشت یزد ـ اردکان
125
140
FA
سمانه
پورمحمدی
کارشناس ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یزد
s.poormohammadi@gmail.com
محمدحسن
رحیمیان
دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آب، دانشگاه شهرکرد
talebisf@yazuni.ac.ir
منصور
کلانتر
دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
s.poormohammadi3@gmail.com
سودابه
پورمحمدی
کارشناس ارشد بیماریشناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان
s.poormohammadi2@gmail.com
10.22059/jphgr.2012.29210
در پژوهش پیش رو شاخصی به نام نمایهی تأثیر خشکسالی (IDI) معرّفی شده است که بیانگر تأثیرات درازمدّت شرایط اقلیمی منطقهی مطالعاتی، بر وضعیّت پوشش گیاهی مراتع آن منطقه است. نمایهی تأثیر خشکسالی با تلفیق عواملی چون بارندگی و دما (بهعنوان مهمترین عناصر اقلیمی تأثیرگذار بر پوشش گیاهی منطقهی مطالعاتی) و شاخص پوشش گیاهی SAVI با استفاده از تصاویر ماهوارهای محاسبه میشود. از مزایای نمایهی مذکور این است که در GIS قابل محاسبه بوده و خروجی آن بهصورت نقشه است و بنابراین میتواند پهنهبندی آثار خشکسالی بر پوشش گیاهی منطقهی مطالعاتی را انجام دهد. در این پژوهش نمایهی IDI با تلفیق دادههای ایستگاههای هواشناسی دشت یزد ـ اردکان برای تهیّهی نقشههای بارندگی و دمای دشت (آمار هشت ایستگاه از بدو تأسیس تا کنون) و یک سری زمانی از دادههای ماهوارهای سنجندهی مادیس برای تهیّهی نقشهی SAVI مراتع (مشتمل بر 30 تصویر از ماههای دارای حداکثر پوشش گیاهی، بین سالهای 2000 تا 2009 میلادی) محاسبه و سپس پهنهبندی شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که مناطق شمالی دشت، دارای بیشترین مقدار IDI نسبت به مناطق دیگر هستند. بیشتر بودن مقدار عددی این نمایه در این مناطق، نشاندهندهی تأثیرپذیری بیشتر پوشش گیاهی مناطق مذکور از پدیدهی خشکسالیها و شرایط حاد محیطی است. طبقهبندی IDI به کلاسهای شدید، متوسط و ضعیف، نشان میدهد که بیشترین مساحت مراتع دشت یزد ـ اردکان به شدّت تأثیر متوسّط اختصاص یافته (حدود 50%) که این نواحی کمابیش در تمامی نقاط دشت پراکنده شدهاند. همچنین تأثیر خشکسالی بر 39 درصد از مساحت مراتع منطقهی مطالعاتی کم و بر 11 درصد باقیمانده شدید بوده است.
اقلیم,پوشش گیاهی,مادیس,مرتع,نمایهی تأثیر خشکسالی (IDI)
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29210.html
https://jphgr.ut.ac.ir/article_29210_2af5b6d9dd24bf02a3e6008a38633c6a.pdf