TY - JOUR ID - 91153 TI - تحلیل روندِ زمانی و مکانی الگوهای گردشی جو و اثرات آن بر بارش‌های ایران در دو دهۀ اخیر JO - پژوهش های جغرافیای طبیعی JA - JPHGR LA - fa SN - 2008-630X AU - ماه آورپور, زهرا AU - خوشحال دستجردی, جواد AU - مسعودیان, سیدابوالفضل AU - نصراصفهانی, محمدعلی AD - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران AD - گروه مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 54 IS - 4 SP - 513 EP - 532 KW - آزمون من‌کندال KW - الگوی گردشی KW - ارتفاع ژئوپتانسیل KW - تحلیل مؤلفه اصلی KW - تخمین‌گر شیب سن DO - 10.22059/jphgr.2023.353619.1007739 N2 - در این پژوهش از داده‌های روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال با تفکیک مکانی 1 درجه از پایگاه داده ECMWF برای جنوب غرب آسیا و داده‌های ایستگاهی بارش از سازمان هواشناسی کشور (1979 تا 2018) بهره‌جویی شده است. تکنیک بکار رفته تحلیل مؤلفه اصلی و تحلیل خوشه‌ای است. با این تحلیل‌ها 9 الگوی گردشی شناسایی شدند. تغییرات الگوها در سطح 95 درصد معناداری، بوسیلة آزمون ناپارامتری من‌کندال آزموده و برای برآورد میزان تغییرات از تخمین‌گر شیب سن بهره گرفته شد. آزمون معناداری روند برای الگوهای زمستانی در فصل بارش‌های ایران، روند معنادار افزایش ارتفاع ژئوپتانسیل؛ که منجر به کاهش شیو فشار و کاهش ناپایداری و نهایتاً تضعیف الگوهای بارشی زمستانی گردیده است را آشکار ساخت. روندهای معنادار مثبتِ ارتفاع ژئوپتانسیل، تداوم این شرایط را برای الگوهای تابستانی (افزایش پایداری، کاهش چرخندگی و کاهش بارش) نشان دادند. از 9 الگوی شناخته‌شده تنها برای یک الگوی فصل گذار روند معنادار منفی بر روی کشور مشاهده شد. این الگو با اندکی افزایش بارندگی بیانگر شکل‌گیری شرایط ناپایدار است که در صورت مهیا بودن رطوبت می‌تواند منجر به بارش‌های فصل معتدل گردد. یافته‌ها نشان دادند که یک الگوی زمستانی بارش‌زا در دو دهه اخیر حذف‌شده و بجای آن یک الگوی تابستانی ظاهر گردیده است. UR - https://jphgr.ut.ac.ir/article_91153.html L1 - https://jphgr.ut.ac.ir/article_91153_1aec33693279993c6538cc3608d6c9e5.pdf ER -