2024-03-28T20:49:27Z
https://jphgr.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2136
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
تحلیل همدیدی موج سرمای شدید دیماه 1386 ایران
قاسم
عزیزی
طیبه
اکبری
محمود
داودی
مهری
اکبری
سرمای شدید و یخبندانها از مخاطرات مهم جوی بهشمار میآیند که معمولاً در ایران سالانه خسارات فراوانی را به محصولات کشاورزی و تأسیسات وارد میکنند. تحلیل سینوپتیکی آماری این یخبندانها به پیشبینی وقوع آنها و اتخاذ تصمیمات صحیح پیش از وقوع و البته مقابله با آنها کمک میکند. در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل موج سرمای شدید و فراگیر در ژانویه 2008 پرداخته شده است. در این تحقیق بهمنظور بررسی و تحلیل رویداد سرمای غیرمعمول دیماه 1386 (ژانویه 2008) اقدام به جمعآوری آمار و اطلاعات دمای حداقل روزانة ماه ژانویه در ایستگاههای سینوپتیک سراسر کشور شد. سپس با مطالعه 21 ایستگاه منتخب، ناهنجاری دمای ژانویه 2008 در مقایسه با میانگین درازمدت دمای حداقل ژانویة کشور مورد بررسی قرار گرفت. با بررسی ناهنجاریها و شاخص بیبُعد نمرة استاندارد، مشاهده شد که دمای حداقل ژانویه 2008 به جز در 6 ایستگاه در نیمه جنوبی کشور (اهواز، بوشهر، بندرعباس، شیراز، کرمان، ایرانشهر)، در سایر ایستگاهها دارای ناهنجاری بیش از 5- درجه سلسیوس در مقایسه با دوره آماری 30 ساله بوده است. با تحلیل دمای حداقل ژانویه 2008 در قالب 6 دورة 5 روزه، مشخص شد که ایستگاههای مورد بررسی در دورة چهارم (روزهای شانزدهم تا بیستم) سردترین دماها را داشتهاند. بهمنظور تحلیل شرایط همدیدی مؤثر در وقوع یخبندان ژانویه 2008 و تعیین علل آن، دادههای مربوط به دما، فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه باد نصفالنهاری و مداری (U و V) در ترازهای متفاوت و در چهار ساعت، از سایت NCEP/NCAR برای روزهای ژانویه 2008 استخراج گردید. بهوسیله دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل و فشار سطح دریا، وضعیت شکلگیری سامانه بندالی مورد بررسی قرار گرفت. از دادههای دما، مؤلفه باد نصفالنهاری و مداری (U و V) نیز برای ترسیم نقشههای ترکیبی فرارفت دما، ضخامت جوّ، بردارهای شیو دما و باد گرمایی استفاده شد. با مشاهدة نقشههای تراز میانی جوّ مشاهده شد که در سراسر ژانویه 2008 به طور مداوم سامانه بندالی حاکمیت داشته است، بهطوریکه تشکیل سامانه بندالی زوجی در پنجه چهارم (روزهای شانزدهم تا بیستم) و پنجه دوم (روزهای ششم تا دهم) بهخوبی مشاهده میشود. با بررسی باد گرمایی در لایه ضخامت 1000 تا 500 هکتوپاسکال، مشاهده میشود که نیمة شمالی کشور در معرض فرارفت شدید هوای سردی است که از مناطق قطبی و شمال منطقه سرد سیبری میگذرد و با خود هوای سرد و خشک را به داخل کشور منتقل میکند. بنابراین، بروز یخبندان فرارفتی در نواحی شمال شرقی و نیمة شمالی کشور در روزهای پنجه چهارم توجیه میشود. همچنین باد گرمایی در جنوب کشور و بر روی خلیج فارس و دریای عمان و کرانههای آن با سرعتی بیش از 30 متر بر ثانیه از شدت سرمای مناطق جنوبی کشور کاسته است. بهنظر میرسد که بالاتر بودن دمای حداقل ایستگاههای اهواز، بوشهر، بندرعباس، شیراز، کرمان و چابهار به همین علت باشد.
Blocking System
Cold advection
Frost
synoptic patterns
Thermal wind
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21518_d6ae253e62151ed2ac4a1604baee1e1b.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
تحلیلی بر نیازهای سرمایشی و گرمایشی در شمال غرب ایران
حسن
ذوالفقاری
در پژوهش حاضر، دادههای ماهانة نیازهای سرمایشی و گرمایشی 28 ایستگاه هواشناسی شمال غرب کشور طی دوره آماری 20 ساله از سال 1984 تا 2003 با استفاده از روشهای آماری، ابزارهای مشاهداتی نقشه و نمودار، مورد بررسی قرار گرفت و توزیع فضایی و مکانی این مقادیر تحلیل گردید. همچنین با استفاده از سامانة جدید پهنهبندی اقلیمی از دیدگاه نیازهای سرمایشی ـ گرمایشی محیط، منطقة مورد مطالعه پهنهبندی شد و نقشة پهنهبندی اقلیمی شمال غرب ایران بر پایة طبقهبندیهای فوق، در محیط GIS ارائه گردید. در بررسی تأثیر عوامل مستقل بر نیازهای سرمایشی و گرمایشی در منطقه، معلوم گردید که دریای خزر بهجز بر باریکه ساحلی این پهنة آبی تأثیری ندارد، ولی عرض جغرافیایی و ارتفاع بر نیازهای گرمایشی و سرمایشی مؤثرند. نتیجة مطالعه نشان داد که به ازای افزایش هر درجه عرض جغرافیایی 622/0 درجه ـ روز، نیازهای گرمایشی افزایش مییابد و 651/0 درجه ـ روز از میزان نیازهای سرمایشی کاسته میشود. همچنین معلوم شد که در دهه دوم آماری در نقاط مرتفع منطقه، بهطور متوسط 317 درجه ـ روز از میزان نیازهای گرمایشی کاسته شده است. بهطور کلی میتوان گفت که شرایط یکسانی از نظر نیازهای سرمایشی و گرمایشی در منطقة مورد مطالعه حاکم نیست، بهطوریکه نتیجة پهنهبندی، وجود 11 طبقة متفاوت اقلیمی از دیدگاه نیازهای گرمایشی و سرمایشی را نشان میدهد.
Cooling
Degree-day
Heating
Northwest Iran
Regionalization
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21519_d9b5d1c04bcc282d8de7b621c0735a83.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
برآورد نیازهای حرارتی مراحل فنولوژیکی کلزای پاییزه (ارقام Okapi SLM046,)
در شرایط اقلیمی سرد ایران (مطالعه موردی شهرکرد)
جواد
خوشحال دستجردی
علی
براتیان
هر گیاه برحسب شرایط اقلیمی برای دوره حیات خود نیاز به کسب مقدار معینی حرارت دارد. در پژوهش حاضر، نیازهای حرارتی دو رقم از کلزای پاییزه برای مناطق سرد بررسی شده است. به این منظور بهمدت 7 سال پیاپی این ارقام در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی فرخشهر کشت گردید و اقدام به برداشت اطلاعات فنولوژیکی آن شد. نتایج نشان داد که میانگین کل دوره حیاتی ارقام SLM046, Okapi به ترتیب برابر 161 و 163 روز است و به این ترتیب اختلاف زیادی با یکدیگر ندارند. میانگین مجموع نیازهای حرارتی این دو رقم نیز به ترتیب برمبنای دمای پایه صفر درجه (دمای فعال) برابر با 2340 و 2383 درجه بوده است و براساس دمای 5 درجه سانتیگراد (دمای مؤثر) بهترتیب برابر 1548 و 1559 محاسبه شد. مقایسه میانگین مجموع طول کل دوره حیاتی این دو رقم با دیگر ارقام پاییزه که بین 83 تا 126 روز در سایر نقاط دنیا گزارش شده است، نشان میدهد که این دوره در منطقه سردسیر کشور ایران در حدود 35 تا 40 روز بلندتر است. این امر میتواند به دو علت باشد یا تفاوت ژنتیکی ـ که کمتر بهنظر میرسد چنین اهمیتی داشته باشد ـ یا تفاوت اقلیمی محل کشت ـ که محتملتر بهنظر میرسد ـ زیرا طول روز و عرض جغرافیایی مناطق کشت، میزان انرژی کسبشده بهوسیلة گیاه را تغییر میدهد.
Canola
Climate
Growing degree day
Phenological stages
ShahreKord.
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21520_c6ee869e52bc9f97d584017902567839.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
مروری بر مدلسازی تجربی و فیزیکی زمینلغزشهای ناشی از بارندگی
علی
طالبی
علیرضا
نفرزادگان
حسین
ملکینژاد
بروز پدیدة زمینلغزش میتواند ناشی از عوامل متعدد زمینشناسی، ژئومورفولوژیکی، هیدرولوژیکی، بیولوژیکی و انسانی باشد. با وجود این، نقش اساسی در شروع زمینلغزش را عمدتاً عاملی ماشهای ایفا میکند. بارندگی، بهعنوان متداولترین عامل ماشهای وقوع زمینلغزشها شناخته شده است. از این رو، مهمترین بخش در مدلسازی تجربی، آماری و یا فیزیکی زمینلغزش، بخش هیدرولوژیکی آن خواهد بود. در پژوهش حاضر کوشش شده است با بررسی پژوهشهای صورت گرفته (کتابها و مقالات پُراستناد از پژوهشگران شناخته شده در زمینه مدلسازی هیدرولوژیکی زمینلغزش)، در بازه زمانی 1975 (معرفی مفهومی به نام آستانه بارندگی برای شروع زمینلغزش بهوسیله کمبل) تا 2008 میلادی (ارائه مدل فیزیکی HSB-SM از سوی طالبی و همکاران)، مفاهیم بهکار رفته در این پژوهشها معرفی و دستاوردهای حاصل از آنها بررسی شود. اغلب مدلهای فیزیکی، مقدار بارندگی مورد نیاز برای وقوع زمینلغزش را به صورت دینامیک (در هر لحظه از رخداد بارندگی) برآورد میکنند، اما محدودیت بزرگ مدلهای فیزیکی (به خصوص در کشورهایی مانند ایران) نیاز آنها به اطلاعات مفصل و دقیق از خصوصیات خاک، هیدرولوژی و مورفولوژی دامنه است، که البته جمعآوری آنها معمولاً دشوار و پرهزینه است. بنابراین با توجه به در دسترس بودن دادههای بارندگی در اغلب مناطق کشور، پیشنهاد میشود برای تعیین آستانه بارندگی وقوع لغزش در مناطق مستعد کشور، مدلهای تجربی ـ آماری در نظر گرفته شود و برای هر منطقه رابطة قابل اطمینانی بین خصوصیات بارش و وقوع زمینلغزش ارائه گردد. ورودی این مدلها اغلب دادههای بارندگی در پایههای زمانی مختلف است که باعث سهولت استفاده از آنها میگردد. از طرفی با توجه به تحقیقات انجام شده در نقاط مختلف جهان و نمونهای در ایران (بهوسیلة نگارندگان)، نتایج این مدلها از دقت مناسبی برخوردار است.
landslide
Physically-based modeling
Rainfall threshold
Safety factor
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21521_c6756120e0d49e21e8643c28a7164fe1.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
بررسی قابلیت دادههای چندزمانة ENVISAT-ASAR
بهمنظور تفکیک زمانی و مکانی مزارع برنج
علی
درویشی بلورانی
ایرج
غلامی
فردین
میرزاپور
شرایط اقلیمی و جوّی گرم و مرطوب در مناطق زیر کشت برنج در جنوب شرق آسیا منجر به عدم تطابق زمانی در مراحل کاشت، داشت و برداشت در مناطق مختلف از یک ناحیه زراعی و حتی در مزارع مجاور گردیده است. علاوه بر تفاوتهای ناشی از دورههای زمانی کشت، که ضرورت استفاده از دادههای ماهوارهای چندزمانه را دوچندان کرده است، مناطق زیر کشت برنج در جنوب شرق آسیا غالباً مناطقی ابری هستند که ضرورت استفاده از فناوری تصویربرداری ماهوارهای فعال، نظیر رادار (RADAR) و سار (SAR)، را در این مناطق کاملاً آشکار میسازند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی قابلیت دادههای ماهوارهای چندزمانه ENVISAT-ASAR بهمنظور پایش و تفکیک مکانی و زمانی مزارع برنج است. درة پالولو، سولاوزی مرکزی، در اندونزی بهعنوان منطقة مورد مطالعه انتخاب گردیده است. تصاویر مورد بررسی در مُد چند ـ پلاریمتریک بهوسیلة ماهوارة ENVISAT در یک بازة زمانی از چهارم فوریه تا بیستوهشتم ژوئیه سال 2004 میلادی گرفته شدهاند. دادههای مورد بررسی شامل دو مجموعة دادهایِ اولیه و پنج مجموعة دادهای ثانویه (دادههای حاصل از عملیات جبری بر روی دادههای اولیه) است. دادههای اولیه یا خام شامل اینهاست: 1) Co-Polarized HH, VV و 2) Cross-Polarized HV, VH و دادههای مشتقی یا ثانویه شامل: 1) میانگین بافت دادههای Co-Polarized ، 2) میانگین بافت دادههای Cross-Polarized، 3) تفریق زمانی دادهها، 4) تفریق Polarization و 5) تفریق Polarization نرمالشده. در پژوهش حاضر، رابطة مشاهده شده بین تغییرات ناشی از رشد گیاه و میزان بازخوردی ثبتشدة سنجنده بهعنوان اطلاعاتی مفید برای تفکیک مزارع برنج با استفاده از تصاویر چندزمانه مورد بهرهبرداری قرار گرفتهاند. بهمنظور بررسی دقت نتایج بهدست آمده،تصاویر ماهوارهای Quickbird چندطیفی با قدرت تفکیک فضایی بالا (4/2 متر) که تقریباً همزمان با دادههای ENVISAT-ASAR برداشت گردیده است، در کنار اطلاعات حاصل از کار میدانی، مورد استفاده قرار گرفت. بررسی نتایج بهدست آمده از تفکیک مکانی مزارع برنج حاکی از بالاترین میزان دقت کلی (88 درصد) برای مجموعه دادة اولیة Co-Polarized بوده در حالیکه مجموعه دادة ثانویه Co-Polarized نرمالشده کمترین میزان دقت کلی (80 درصد) را ارائه کرده است.
ENVISAT-ASAR
Multi-temporal SAR images
rice field discrimination
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21522_ff6fb856d20aadcf541ad5c6b38e7c3e.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
تکتونیک فعال در رشتهکوه بینالود با تکیه بر بررسیهای مورفوتکتونیکی
الهه
شفیعی
سید احمد
علوی
نصیر
نادری میقان
منطقة مورد مطالعه، بخشی از رشتهکوه بینالود است که بین عرضهای جغرافیایی´11 ْ36 و´30 ?36 شمالی و طولهای جغرافیایی´35 ?58 و ?59 شرقی واقع شده است. هدف این پژوهش بررسی دقیق نقش تکتونیک فعال در توسعة ساختارها، براساس بررسیهای مورفوتکتونیکی و مورفومتری است. اولین گام بهمنظور انجام مطالعات مورفوتکتونیکی در منطقة مورد مطالعه، تهیه اطلاعات لازم و موجود از قبیل نقشههاست. در این راستا، نقشههای توپوگرافی با مقیاس 50000/1 تهیه گردید و بهوسیلة نرمافزار ArcGIS دیجیتایز شد. سپس محاسبات مورفومتری بهطور دقیق و کامل بهوسیلة این نرمافزار انجام گرفت و نتایج حاصل تفسیر شد. با توجه به اندیسهای مورفومتری محاسبهشده (نامتقارن بودن حوضه آبریز، سینوسیتی پیشانی کوه، درصد مسطحشدگی پیشانی کوهستان، و نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن) منطقة مورد مطالعه بهطور کلی از نظر تکتونیکی فعال است، ولی با توجه به تقسیمبندی انجامشده، فعالیت نسبی در همه جا یکسان نیست. وجود آبراهههای گسلی (تأثیر زمینساخت بر ایجاد شبکة آبراههها) و مخروطافکنههای جوان در رأس مخروطافکنههای قدیمی، گواه بالاآمدگی شدید در امتداد گسلهای جوان مجاور دشت است، و این نظر را تحکیم و تقویت میکند که بینالود به خاطر موقعیت خاص زمینساختی که دارد (محل برخورد صفحات ایران و توران و زمیندرز پالئوتتیس) از لحاظ تکتونیکی فعال و در حال بالا آمدن است.
Alluvial fans.
Binalud mountain
Drainage
Iso-base line
Morphotectonic
Neyshabour
rose diagram
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21523_3a6e7c4b5c0ac251f186e961399867c7.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
خودسازماندهی در تالاب هورالعظیم / هورالهویزه با تأکید بر اکولوژی سیمای سرزمین
سحر
مختاری
هادی
سلطانیفرد
احمدرضا
یاوری
تالاب هورالعظیم / هورالهویزه یکی از مهمترین پناهگاههای حیاتوحش و اکوسیستمهای آبی مشترک بین کشور ایران (جنوب غرب) و کشور عراق و بخشی از تالابهای بزرگ بینالنهرین است که تغییرات مختلف در دو دهه اخیر تأثیرات مهمی بر ساختار و کارکرد این مجموعه گذاشته است. مساحت این تالاب در فاصلة زمانی حدود 20 سال (1367-1345) بین 560000 تا 450000 هکتار گزارش شده است (UNEP, 2001). به دلایل مختلف به مرور زمان بخش وسیعی از آن خشک شده و در سال 1991 وسعتی معادل 310000 هکتار داشته است. روند تحولات هور بر اساس تغییرات در عناصر ساختاری تعریفشده در 3 مقیاس (لکه، پهنه همگن و کل سیمای سرزمین) و در دو دوره زمانی 1991 و 2002 به کمک متریکها مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که روند تغییرات مشابه (خرد شدن و ...) به تفکیک مکان، متفاوت و در برخی پهنهها شدیدتر است. بخش مهمی از این تغییرات بیشتر به علت فعالیتهای توسعه ضمن نادیده گرفتن تأثیرات پاییندست آنان در مقیاس کل سیمای سرزمین است، که کلیه کشورهای مرتبط در بروز عوارض و تأثیرات توسعه سهیماند و از این رو انجام اقدامات اصلاحی بهمنظور جلوگیری از روند تخریب تالاب هورالعظیم مستلزم اقدامات مشترک دو یا چندجانبه و در برخی موارد با قبول مسئولیت یک کشور اولویت مییابد.
Changes
Hur-Al-Azim wetland
Landscape ecology
Metric
self-organization
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21524_fadb559111c8aff4e61f3469524974cc.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1388
41
70
پیکربندی بهینه مدل RegCM3 برای شبیهسازی بارش و دما در فصل پاییز منطقه خراسان در دوره 2000-1991
راهله
مدیریان
ایمان
بابائیان
مریم
کریمیان
با توجه به اهمیت بارشهای پاییزه و دما در تأمین منابع، و نیاز آبی محصولات کشاورزی و با هدف ارزیابی و واسنجی مدل اقلیمی RegCM3 برای دستیابی به مدل اقلیمی متناسب با شرایط اقلیمی استان بهمنظور انجام مطالعات و پیشبینیهای اقلیمی، بارش و دمای فصول پاییز استان خراسان در یک دوره دهساله بهوسیلة مدل مذکور شبیهسازی شد. در این مطالعه از مدل اقلیمی RegCM3 با قدرت تفکیک افقی 15 کیلومتر و چهار طرحوارة مختلف گرل FC، گرل AS، کو و امانوئل برای دورة دهسالة 1991 تا 2000 استفاده شد. نتایج مدلسازی بارش با دادههای واقعی و CMAP و نتایج دمای مدلسازی شده با دادههای دیدهبانی شدة ایستگاههای هواشناسی استان و دادههای دمای مرکز NCEP مقایسه شدند و خطای مطلق میانگین و اریبی آنها محاسبه شدند. کمترین میانگین اریبی فصلی نسبت به بارش واقعی به میزان 1/7- میلیمتر در طرحوارة کو، و کمترین اریبی میانگین فصلی نسبت به دادههای CMAP به میزان 3/9 میلیمتر در طرحوارة امانوئل مشاهده گردید. در مدلسازی دمای فصل پاییز، کمترین اریبی فصلی در مقایسه با دادههای دیدهبانی شده به میزان 1/1- درجه سانتیگراد در طرحوارة گرل FC رخ داد. در مقایسه با دادههای دمای مرکز NCEP نیز طرحوارة گرل FC با اریبی سرد oC4/3- دارای کمترین خطا بود. در تحلیلی کلی میتوان گفت که طرحوارة گرل AS توانمندی مناسبی برای مدلسازی بارش و دمای استان ندارد. نتایج این تحقیق میتواند در مراکز پیشبینی عملیاتی اقلیمی برای صدور پیشبینیهای فصلی مورد استفاده قرار گیرد.
autumn
Climate Modeling
Khorasan
precipitation
RegCM3
temperature
2010
11
22
https://jphgr.ut.ac.ir/article_21525_ac95f5e827a44f576016da5e2489e93f.pdf