2024-03-29T17:59:01Z
https://jphgr.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7989
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
صفحات آغازین
2016
09
22
1
5
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60105_59217624545cde81b76e83ddb57d45cf.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
تحلیل دینامیکی –سینوپتیکی سازوکار بارشهای تابستانۀ جنوب شرق ایران
شعیب
آب خرابات
مجید
رضایی بنفشه
سعید
جهان بخش اصل
مصطفی
کریمی
علی اکبر
رسولی
در این پژوهش 78 مورد از بارشهای تابستانة جنوب شرق ایران انتخاب شد؛ پس از اجرای آزمون خوشهبندی، چهار الگوی سینوپتیکیِ مرتبط با این بارشها تشخیص داده شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که این بارشها همزمان با گسترش زبانهای از کمفشار گنگ بر روی شرق ایران از سطح زمین تا تراز 850 ه.پ صورت میگیرد و در سطوح میانی و بالایی آتمسفر ناوهای از موج بادهای غربی بر روی منطقه مستقر نمیشود. در همة الگوها سه هستة واگرایی شار رطوبت بر روی شمال دریای عرب، غرب دریای عرب، و خلیج فارس شکل گرفت: شمال دریای عرب و پس از آن غرب دریای عرب منابعِ مهمِ تأمین رطوبت جنوب شرق ایران در این الگوها بودند. گردش پادساعتگرد هوای مرطوب مونسون در دامنههای جنوبی هیمالیا به شکلی ضعیف فقط در دو الگو مشاهده شد، اما نقشی از آن در تأمین رطوبتِ این الگوها مشاهده نشد، زیرا همزمان هستهای قوی از همگرایی شار رطوبت بر روی مرکز و شمال پاکستان قرار میگیرد که جریان پادساعتگرد هوای مرطوب دامنة جنوبی هیمالیا و حتی بخشی از شار همگراشدة رطوبت در جنوب شرق ایران را به درون خود میکشد. نیمرخ قائم آتمسفر منطقه نیز حاکی از همگراشدن رطوبت در سطوح زیرین آتمسفر (750 ـ 1000 ه.پ) و واگراشدن رطوبت در سطوح میانی و بالایی آتمسفر منطقه است.
بارش تابستان
جنوب شرق ایران
دینامیک
سینوپتیک
کمفشار گنگ
2016
09
22
335
349
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60092_c0cff25771947eb68a85bf0da52dab39.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
ارائۀ روشی نو برای پهنه بندی روند درجۀ روز سرمایش ماهانۀ کشور
کمال
امیدوار
رضا
ابراهیمی
تیمور
علیزاده
هدف از این پژوهش ارائة روشی نو برای واکاوی مکانی- زمانی تغییرات نیاز سرمایش کشور در دهههای آینده است. برای اجرای این پژوهش از دادههای گردش کلی جو EH5OM استفاده شد. این دادهها تحت سناریوی A1B کمیتة بینالمللی تغییر اقلیم است و با تفکیک 75/1 درجة طولی و عرضی اجرا شده است. با مدل ریزمقیاس نمایی، دادههای میانگین دمای روزانه طی دورة آماری (2015 ـ 2050) به تفکیک عبارت است از: 27/0×27/0 درجة طول و عرض جغرافیایی، که حدوداً نقاطی با ابعاد 30×30 میباشند. سرانجام، آستانة دمایی پهنهها مشخص و به یاختهها تعمیم داده شد و درجة روز سرمایش ماهانة کشور در ماتریسی به ابعاد 2138×12 در نرمافزار MATLAB استخراج شد. روند و شیب روند درجة روز سرمایش ماهانه نیز طی دورة مورد مطالعه از طریق آزمون من- کندال و روش حداقل مربعات محاسبه شد. نتایج نشان داد بیشترین گسترة مکانی مناطق دارای روند مثبت نیاز سرمایش در ماههای فصل بهار، بهویژه در ماه می، است. این سناریو نوید میدهد که در آینده در ایران فصل بهار گرمتر خواهد شد. بیشترین میزان گرمایش در این فصل مختص جلگهها و سواحل جنوبی با شیب روند 2 ـ 4 درجة روز در دهه است.
آزمون من- کندال
ایران
شیب روند
مدل EH5OM
مدل RegCM4
2016
09
22
351
365
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60094_71d95464b6f9e03e4084d797ab772ca8.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
مدلسازی جریان روزانۀ رودخانه با استفاده از برنامهریزی ژنتیک و شبکۀ عصبی (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز معرّف امامه)
احمد
نوحه گر
محبوبه
معتمدنیا
آرش
ملکیان
فرایند بارش- رواناب پیچیده و غیرخطی است و مدلسازی آن به دلیل عدم قطعیتهای زیاد یکی از مهمترین دغدغههای پژوهشگران در حیطة مسائل منابع آب بهشمار میرود. از بین روشهای مورد استفاده، مدلهای هوشمند در پیشبینی چنین فرایندهایی مفید و مؤثرند. بنابراین، به منظور مدلسازی جریان رودخانه از روشهای شبکة عصبی مصنوعی و همچنین برنامهریزی ژنتیک به منزلة روشی صریحـ که جزو الگوریتمهای تکاملی بهشمار میرودـ در حوضة آبخیز معرّف امامه و در دورة آماری 1349 - 1350 تا 1390 - 1391 (42ساله) استفاده شد. بدین منظور، از دادههای هواشناسی و آبسنجی در مقیاس روزانه و در قالب 62 مدل پیشنهادی استفاده شد. نتایج نشان داد برنامهریزی ژنتیکی، از میان مدلهای فراوان، خطای کمتری داشت. خطای مدلها نیز وقتی که فقط از عملگرهای اصلی ریاضی و توان استفاده شد بهمراتب کمتر بود. سرانجام، با توجه به معیارهای ارزیابی مورد استفاده در این تحقیق، ساختار پیشنهادی با ورودیهای (مدل 54) دما، باران، و تأخیرهای باران تا دو روز، رطوبت نسبی و تبخیر و تعرق و تأخیر جریان تا دو روز به عنوان بهترین مدل با خطای 001/0، 031/0، و 009/0 در مرحلة آموزش و 001/0، 032/0، و 009/0 در مرحلة آزمایش بهدست آمد.
بارش- رواناب
برنامهریزی ژنتیک
شبکة عصبی پرسپترون چندلایه
حوضة آبخیز معرّف امامه
2016
09
22
367
383
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60095_0b96f04264cb11044409b91d14ad7f95.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
بازسازی پالینولوژیک 1700 سال تغییرات پوشش گیاهی در اطراف ارومیه: نقش اقلیم و انسان
عایشه
مکاریزاده
الیاس
رمضانی
علیرضا
نقی نژاد
هانس
یوستن
در این پژوهش تاریخچة پوشش گیاهی، تغییرات آبوهوایی، و فعالیتهای انسان در اطراف ارومیه در اواخر هولوسن با بررسی گردهشناختی مغزهای 6/2 متری از مانداب گانلیگول بازسازی شد. نسبت گردهای C/A (اسفناجیان/ درمنه) برای برآورد دورههای خشک و مرطوب منطقه بهکار گرفته شد. به سبب پایینبودن نسبی شاخص C/A (5/0 ـ 1)، پوشش گیاهی نیمهاستپی و آبوهوایی به نسبت مرطوب برای بازة زمانی calBP 1145 ـ 1670 پیشنهاد میشود؛ هرچند نشانههایی از افزایش فعالیتهای کشاورزی و چرای دام نیز دیده میشود. همچنین، جایگزینی گندمیان، لویی، و نیتوپی با خانوادة جگن تغییرِ ترکیب پوشش گیاهی سطح مانداب و پایینرفتن سطح آب آن را نشان میدهد. افزایش نسبت C/A تا 6 و ناپدیدشدن گردة درختان نشانة افزایش نسبی خشکی در منطقه در بازة زمانی calBP 590 ـ 1145 است. گسترش فعالیت انسان در منطقه از فراوانی بیشتر گردههای گردو، بارهنگ برگنیزهای، و گلگندم زرد در دورة calBP 180 ـ 590 دریافت میشود. در این دوره نشانههایی از بالاآمدن سطح آب مانداب دیده شد. کاهش چشمگیر گردة درمنه و افزایش درخور توجه اسفناجیان (7-3=C/A) و بارهنگ برگنیزهای و فراوانی نسبی گردههای پیرگیاه و Lactuceae ویژگی بارز حدود دویست سال گذشته است و همگی بر گسترش پوشش گیاهی استپی- بیابانی با چیرگی اسفناجیان و افزایش دخالتهای انسان در منطقه دلالت دارد.
آبوهوای گذشته
تاریخچة پوشش گیاهی
فعالیت کشاورزی
نسبت گردهای
هولوسن
2016
09
22
385
398
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60096_c7aab44bcac6d9bcd4a67e102602d35e.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
واکاوی وردشهای مکانی دما در حوضۀ زایندهرود به کمک سنجندۀ مودیس
امیرحسین
حلبیان
محمد صادق
کیخسروی کیانی
هدف از پژوهش کنونی بررسی وردشهای مکانی دما در حوضة زایندهرود است. بدین منظور، دادههای دمای رویة خاک سنجندة مودیس تررا برای بازة زمانی 1379 ـ 1393 بهکار گرفته شد. دادههای دمای این سنجنده در تفکیکهای مکانی گوناگونی در دسترس است، اما در این پژوهش از خردترین گونة دادة این فرآوردة دورسنجی، که در تفکیک مکانی 1×1 کیلومتری در دسترس است، بهره گرفته شد. پس از استخراج دادهها بر روی حوضة زایندهرود، شیب خط دما روی 48347 یاختة مورد بررسی در حوضه محاسبه شد. اما، برای اطمینان از روند، بازة اطمینان رگرسیونی بر روی یاختهها بهکار بسته شد و فقط یاختههایی که از دیدگاه علامت شیبِ خط همراستا بودند استخراج و به نمایش گذاشته شدند. یافتههای این پژوهش نشان داد در همة فصول در حوضه روندهای افزایشی و کاهشی دمای رویه دیده میشود. بیشترین گسترة روند افزایشی دمای رویه در فصل زمستان و در بخشهای غربی حوضه دیده شد. همچنین، آشکار شد در فصل زمستان همبستگی بسیاری (بیش از 90/0) میان میزان افزایش دما و ارتفاع دیده میشود و با افزایش ارتفاع بر میزان روند نیز افزوده میشود.
وردشهای مکانی دما
حوضة زایندهرود
دمای رویة خاک
سنجندة مودیس تررا
2016
09
22
399
411
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60098_e6db9f6941b244d0151d984f8a2a4196.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
ارزیابی عملکرد روش های مبتنی بر کرنل در تخمین میزان بار رسوبی معلق رودخانه (مطالعۀ موردی: رودخانۀ صوفیچای مراغه)
علی
رضازاده جودی
محمدتقی
ستاری
به سبب اهمیت فراوان انتقال رسوب در استفادة بهینه از منابع آبی و طراحی سدها، دستیابی به روشی با دقت مناسب برای تخمین میزان بار رسوبی معلق رودخانهها بسیار ضروری است. در این پژوهش میزان بار رسوبی معلق رودخانة صوفیچای به وسیلة روشهای نوین دادهکاویـ شامل رگرسیون فرایند گاوسی و رگرسیون بردار پشتیبانـ که با بهرهگیری از توابع کرنل توانایی بسیاری در حل مسائل غیرخطی دارند، تخمین زده شد، سپس، با مقادیر بهدستآمده از روشهای تجربی منحنی سنجة رسوب و روش فصلی مقایسه شد. روش رگرسیون فرایند گاوسی با ارائة شاخصهای آماری ضریب همبستگی (R) برابر 977/0، ضریب همبستگی نش- ساتکلیف (N-S) برابر 794/0، میانگین خطای مطلق (MAE) برابر 4278/77 تن در روز، و ریشة میانگین مربعات خطا (RMSE) برابر 7455/698 تن در روز دارای بیشترین دقت و کمترین خطا از میان روشهای بررسیشده در این مطالعه است. نتایج بهدستآمده نشان داد هر دو روش دادهکاوی بررسیشدة رگرسیون فرایند گاوسی و رگرسیون بردار پشتیبان بهمراتب نتایج بهتری نسبت به منحنی سنجة رسوب و روش فصلی ارائه میکنند.
بار رسوبی معلق
رگرسیون بردار پشتیبان
رگرسیون فرایند گاوسی
صوفیچای
منحنی سنجة رسوب
2016
09
22
413
429
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60099_28e351ebfee6cb7aab29e24f194ac402.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
بررسی شار گرمای محسوس و ارتباط آن با تغییرات دما و باد طی دورۀ گرم سال در ایران
حسن
ذوالفقاری
جلیل
صحرایی
جعفر
معصوم پور سماکوش
فرزانه
برزو
با توجه به اهمیت تغییرات شار گرمای محسوس در تغییر موازنۀ انرژی سطحی و تغییرپذیری آبوهوایی مناطق مختلف، در این مطالعه دادههای دمای هوا، دمای سطح زمین، و سرعت باد از دادههای شبکهبندی NCEP/NCAR برای یک دورة 34ساله (1980 ـ 2014) دریافت و بر اساس آن شار گرمای محسوس در همة ایران محاسبه شد. محاسبات مربوط به شار گرمای محسوس برای بهار و تابستان بر اساس رابطة حجمی انجام گرفت. میانگین متحرک و ناهنجاری متغیرها و روند تغییرات با تحلیل رگرسیون خطی، چندجملهای، و ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت. نتایج نشان داد، در مقایسه با روند شار تابستان (039/0)، شار گرمای محسوس بهار با ضریب رگرسیون خطی (18/0) تغییرات شدیدتری را نشان میدهد. شاید ناهمگونی گرمایش سطحی در بهار موجب تغییرات دمایی بیشتری بین هوا و سطح میشود و ناهنجاری سرعت باد را نسبت به تابستان افزایش میدهد. در مقایسه با مؤلفههای دمایی، تغییرات باد تأثیر بیشتری در شار گرمای محسوس تابستانی میگذارد. ضریب تعیین چندجملهای نشان میدهد که سرعت باد بیست درصد تغییرات شار گرمای محسوس تابستان را توجیه میکند. نواحی غرب، شمال غرب، مرکز، و کرانة جنوبی خزر بیشترین تغییرات شار گرمای محسوس را در دورة گرم و همچنین حداکثر تغییرات دمای هوا و دمای سطح را به خود اختصاص دادهاند.
ایران
دورة گرم
روند تغییرات
شار گرمای محسوس
عناصر اقلیمی
2016
09
22
431
450
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60100_a4c729aa0f6d5d92b2cd5018ae411235.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
تخمین دبی لبالبی براساس ویژگی های کانال رود در حوضۀ گرمابدشت، استان گلستان
رضا
اسماعیلی
قاسم
لرستانی
فاطمه
رحیمی نژاد
دبی لبالبی جریانی است که کانال رود را پُر میکند بدون اینکه از کرانة کانال سرریز شود. در این تحقیق، دبی لبالبی بر اساس ویژگیهای کانال رود در حوضة گرمابدشت استان گلستان تخمین زده شد. برای اجرای این پژوهش، حوضة گرمابدشت به چندین زیرحوضه تقسیم و بازههایی برای مطالعه انتخاب شد. با عملیات میدانی، در هر بازه محدودة کانال لبالبی شناسایی شد و ویژگیهای مورفومتری کانال رودـ شامل عرض و عمق لبالبی، مساحت مقطع عرضی در تراز لبالبی، و شیب کانالـ و همچنین قطر رسوبات بستر اندازهگیری شد. روابط رگرسیونی میان متغیرهای کانال رود و مساحت حوضة آبریز نشان میدهد متغیرهای عرض، عمق، و مساحت مقطع عرضی در حالت لبالبی همبستگی خوبی با مساحت حوضه دارند و به صورت معادلات توانی پیشبینیشدنیاند. تنش برشی رود و قدرت رود هم با مساحت حوضه رابطة معناداری را نشان میدهد و پیشبینیشدنی است. با استفاده از توزیع آماری لوگ پیرسون تیپ 3، دورة بازگشت دبی لبالبی در این رودخانه دو سال محاسبه شد. با توجه به معادلات رگرسیونی محاسبهشده، مقدار دبی لبالبی برای سایر رودخانههای فاقد ایستگاه هیدرومتری در حوضه پیشبینیشدنی است.
استان گلستان
حوضة گرمابدشت
دبی لبالبی
مورفومتری کانال رود
2016
09
22
451
463
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60101_dfb5f8496a097c40f28c64cc9ceda7ec.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
ارزیابی آهنگ رفتارزمانی - مکانی بارش دو دهۀ اخیر در ایران
محمود
احمدی
عباس علی
داداشی
هدف از پژوهش حاضر ارزیابی تغییرات زمانی- مکانی بارش در ایران در دو دهة اخیر است. نخست، دادههای پایگاه داده- بارش یاختهای APHRODITE با تفکیک مکانی 25/0 × 25/0 درجة قوسی در بازة زمانی 1/1/1951 تا 31/12/2007 استخراج شد. برای دستیابی به تغییرات دروندههای بارش، از روشهای نوین آمار فضایی مانند خودهمبستگی فضایی موران جهانی، شاخص انسلین محلی موران، و لکههای داغ با استفاده از قابلیتهای برنامهنویسی در دو محیط و بهره گرفته شد. نتایج نشان داد تغییرات دروندههای بارش در ایران دارای الگوی خوشهای بالاست. در این میان، بر اساس شاخص محلی موران و لکههای داغ، بارش در کرانههای ساحلی دریای خزر و بخشهای غرب و جنوب غرب کشور (عمدتاً زاگرس) دارای خودهمبستگی فضایی مثبت (خوشههای بارش با ارزش بالا) است و در بخشهایی از نواحی مرکزی و همچنین بخشهایی از جنوب شرق کشور دارای خودهمبستگی فضایی منفی (خوشههای بارش با ارزش پایین) است. در سایر مناطق، بارش هیچگونه الگوی معنیدار یا خودهمبستگی فضایی نداشته است. به طور کلی، بیشترین تغییر الگوهای بارشی متعلق به فصل پاییز است، سپس فصل تابستان. همچنین، کمترین تغییرات نیز مربوط به فصول بهار و زمستان است. بروندادهای آمارههای مورد مطالعه بیانگر آن است که در دهههای اخیر تغییر اقلیم نمودی آشکارتر یافته و الگوهای پُربارش در مناطق جنوبی در حال عقبنشینی است و فقط در حال محدودشدن به کانونهای عمده در زاگرس و کرانههای دریای خزر است.
ایران
بارش
پایگاه بارش یاختهای APHRODITE
خودهمبستگی فضایی
2016
09
22
465
484
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60102_f9951ccdeef1f29e357619fc4ea47b57.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
بررسی ارتباط الگوپذیری تغییرات زمانی دما و بیماری سالک در استان اصفهان
مجید
جاوری
کیانا
شیرانی
زهرا
کریمی
هدف از این مطالعه بررسی ارتباط الگوهای زمانی (روند و فصلی) دما و بیماری سالک در استان اصفهان است. در این پژوهش از دادههای ماهانه، فصلی، و سالانة دما در دورة 35ساله (1979 ـ 2014) در سیزده ایستگاه سینوپتیک و دادههای ماهانه، فصلی، و سالانة بیماری سالک در دورة دهساله (2005 ـ 2014) در سیزده کانون در سطح استان استفاده شده است. روش تحقیق مبتنی بر تحلیلهای آماری چندمتغیره و مدلهای سری زمانی روند و فصلی است. با توجه به روشها و مدلهای کاربردی بر روی دادهها، دما دارای روند غیرنقطهای معنیدار با الگوهای متفاوتی بوده است و به طریقی سری دمای ایستگاههای انتخابی از الگوهای روند پیروی میکنند (شهرضا و کاشان با روند کاهشی و بقیة ایستگاهها با روند افزایشی)؛ در حالی که تغییرات بیماری سالک بهجز در سه کانون (خور و بیابانک، کاشان، و شهرضا با روند افزایشی و بقیة کانونها بدون روند) فاقد الگوی روند بوده است. از طرفی، روندهای نقطهای دما و بیماری سالک الگوی مشابهی را نشان میدهند. همچنین، تغییرات دما و بیماری سالک در سطح استان تابع الگوهای فصلی سری زمانی بوده است. نتایج پژوهش نشان میدهد دما و بیماری تابع الگوی فصلیاند با این تفاوت که بیشترین (کمترین) موارد بیماری در فصل پاییز (بهار) با یک تأخیر زمانی فصلی نسبت به بیشترین (کمترین) دما در فصل تابستان (زمستان) اتفاق میافتد.
الگوهای روند
الگوهای فصلی
تغییرات زمانی
دما و بیماری سالک
2016
09
22
485
515
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60103_5f1d7078076d4ed331a15c23668ce9ca.pdf
پژوهش های جغرافیای طبیعی
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
3
چکیده های انگلیسی
2016
09
22
1
25
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60138_5bcd77c6b4f37f8fb393256377091eb3.pdf