2024-03-29T03:59:10Z
https://jphgr.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=8061
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
صفحات آغازین
2016
12
21
1
5
https://jphgr.ut.ac.ir/article_61171_a093216e76d2bb8af9f18a9b8617906d.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
بررسی شیب دمای سطح زمین در ایران با داده های روزهنگام مودیس
مسعود
مرادی
برومند
صلاحی
سیدابوالفضل
مسعودیان
آگاهی از دمای سطح زمین تغییرات زمانی- مکانی ترازمندی انرژی در سطح زمین را آشکار میسازد. در دادههای دمای سطح زمین مودیس اختلاف زمان خورشیدی محلی وجود دارد. این اختلاف ممکن است به دلیل تفاوت زمانی در برداشت پیکسلهای یک خط پیمایش ماهواره در یک روز باشد یا در روزهای مختلف زمان محلی برداشت دما در یک پیکسل متغیر باشد. هدف از پژوهش کنونی بررسی شیب دمای سطح زمین و تغییرات زمانی- مکانی آن در ایران است که با دادههای روزهنگام مودیس تِررا و آکوا بررسی شده است. از نتایج این پژوهش میتوان در برآورد دمای سطح زمین برای یک ساعت محلی ثابت استفاده کرد. بدین ترتیب، امکان مقایسة دادههای دورسنجی دمای سطح زمین با دادههای ایستگاهی و نیز امکان مقایسة دمای پیکسلهای مختلف در سراسر ایران با یکدیگر فراهم میآید. تغییرات زمانی- مکانی چشمگیری در شیب دمای سطح زمین ایران دیده میشود؛ این تغییرات از شرایط محیطی و تغییرات دریافت انرژی خورشید اثر میپذیرد. در ماههای مختلف سال شیبهای دمایی صفر تا 1+ درجة کلوین بر ساعت و 1+ تا 2+ درجة کلوین بر ساعت گسترة بیشتری از ایران را پوشش میدهند؛ با این حال، در دورة سرد سال شیبهای صفر تا ۱- درجه، بهویژه در بلندیهای البرز و زاگرس، گسترش مییابد.
Iran
land surface temperature gradient
MODIS
temporal and spatial variations
2016
12
21
517
532
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60823_7bbcc87349ea8b0544a288deaacaa28d.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی استقرارهای دوران مس و سنگ در شهرستان بستانآباد؛ آذربایجان شرقی
حسین
ناصری صومعه
کمال الدین
نیکنامی
در سخن از الگوی استقرارهای باستانی و چگونگی چیدمان آن در یک منطقه ناگزیر نقش محیط و بسترهای آن در چشمانداز جغرافیایی پُررنگ میشود. نحوة توزیع جمعیت و سکونتگاههای انسانی در یک ناحیة جغرافیایی تأثیر بسیاری در ساختهای کارکردی و فعالیتهای انسانی دارد و، علاوه بر تأثیرپذیری از عوامل اجتماعی و فرهنگی، به منزلة بستر جغرافیایی فعالیتهای انسانی، به میزان زیادی از پدیدههای طبیعی تبعیت میکند. در این مطالعه نقش عوامل زیستمحیطی در شکلدهی و توزیع فضایی استقرارهای انسانی در دوران مس و سنگ در شهرستان بستانآباد بررسی و مطالعه میشود. بدین منظور، 55 محوطهـ که دربرگیرندة آثار مس و سنگ منطقه استـ طی سه فصل بررسیِ باستانشناسی، شناسایی شد. این محوطهها با استفاده از روشهای آماری (برای تجزیه و تحلیل دادهها) و با درنظرگرفتن عوامل طبیعی همچون آبهای سطحی، میزان بارندگی، ارتفاع، اقلیم، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، و شیب ارزیابی شدند. دادهها نشان میدهد ویژگیهای جغرافیایی منطقه بهویژه منابع آبی، ارتفاع، و نوع اقلیم از عوامل مهم شکلگیری الگوهای استقراری منطقه در دورة مورد نظر است و نحوة چینش محوطهها، بیش از هر عامل محیطی دیگر، از این سه عامل تبعیت میکند. نقش حیاتی آب، بهویژه رودخانهها، سبب شده تا محوطهها به شیوة الگوی خطی در امتداد جریان رودخانهها شکل بگیرند.
Bostanabad
chalcolithic
linear pattern
natural factors
Spatial Distribution
2016
12
21
533
556
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60824_a7c6e46e4a28a70e44d23127e24eeb70.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
زمان در سیستمهای ژئومرفیک
محمد حسین
رامشت
مژگان
انتظاری
سوسن
دلسوز
یکی از مفاهیم بنیادین در ژئومرفولوژی، که بسیاری از نظریهپردازیها بر اساس آن استوار شده، مفهوم زمان است. مفاهیمی چون یونیفورمی تاریانیسم، دور جغرافیایی، و ارگودیسیتی از نظریههایی هستند که سعی در بیان نحوة تحولات ارضی در بستر زمان دارند. ولی مبنای کار همة آنها بر مفهوم زمان رخدادی استوار است. سازگارنبودن مفهوم زمان نجومی با بسیاری از رخدادها و فرایندهای طبیعی سبب شده تا ژئومرفولوژیستها به مفهوم زمان رخدادی بیشتر توجه کنند. با توجه به اینکه به مفهوم زمان در ادبیات ژئومرفولوژی کمتر توجه شده، ضمن ارائة دقیقی از معنی و مفهوم این واژه در ژئومرفولوژی، کاربرد آن در مباحث زمینریختشناسی تبیین شد و با اتکا به یک آزمون آزمایشگاهی رابطة زمان استمرار شوک با زمان لختی، زمان واکنش، و زمان پاسخ در یک سیستم محیطی استخراج شد. نتایج این پژوهش نشان میدهد سیستمها به هر شوکی با هر استمرار زمانی واکنش نشان نمیدهند. افزایش زمان استمرار شوک با زمان واکنش سیستم رابطهای دوال دارد. هرگاه زمان استمرار شوک با زمان واکنش برابر شود، زمان تأخیری برابر صفر میشود و زمان تأخیری با میزان شدت شوک رابطة معکوس دارد.
attachments area
geomorphology
place
space- identity
time
2016
12
21
557
567
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60825_1beb73e1d13c383c269c42434711332f.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
نقش گردش وردسپهر زیرین پُرفشار عربستان در بارش ایران
مصطفی
کریمی
فرامرز
خوش اخلاق
سعید
بازگیر
مهناز
جعفری
تغییرات الگوهای گردش جوی به تغییر رژیم بارش منجر میشود و رهآورد آن تنوع آبوهوایی، همچون ترسالیها و خشکسالیها، است. بنابراین، با توجه به اینکه یکی از پارامترهای مهم در شرایط پیشگفته نایکنواختی در انتقال و تزریق رطوبت به سامانههای بارانزای ایران است، در این پژوهشـ با رویکرد انتقال رطوبت در ایجاد بارش، با بهرهگیری از دادههای ساعتی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 850 ه.پ در دورة زمانی (2000 ـ 2010)، با تفکیک مکانی 1×1 درجة قوسی مرکز پیشبینیهای میانمدت اروپا (ECMWF)، و با استفاده از تحلیل خوشهای به روش همبستگیـ چگونگی رفتار مکانی پُرارتفاع عربستان در انتقال رطوبت بررسی شد؛ سرانجام، پنج الگوی بزرگ گردشی بهدست آمد. نتایج نشان داد رفتار مکانی-زمانی پُرارتفاع عربستان، همچون جابهجایی شرقی- غربی، شمالی- جنوبی، و حتی کشیدگی هستة مرکزی آن، در تزریق و انتقال رطوبت و بهتبع آن بارش بر روی ایران نقش بسزایی دارد. همچنین، توزیع مکانی بارش در سطح ایران به موقعیت مکانی، شکل، و پهنة گردشی این پُرارتفاع بستگی دارد. به طور کلی، پُرارتفاع عربستان در فصول سرد، با ایجاد جریانهای جنوب- جنوب غربی، تأثیر فراوانی در رطوبت و بارش در ایران دارد. فراوانی بالا (کم) وقوع سالانة الگوی نوع دوم این پُرفشار همراه با بارش زیاد (کم) دریافتی ایران بوده است.
Cluster Analysis
geopotential height
humidity transfer
Saudi Arabian High Pressure
2016
12
21
569
587
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60827_13d00ac764f84f72b1ab3a62ffc3d009.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
شبیهسازی خطر سیلاب با استفاده از مدل اتومات سلولی بر پایۀ GIS (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبریز چرچر)
سمیه
خالقی
لیلا
ملکانی
اتومات سلولی ابزاری است برای مدلسازی و شبیهسازی فرایندهایی که در جهان واقعی رخ میدهد؛ این ابزار همچنین در زمینة مدیریت بحران نیز کاربرد دارد. در این تحقیق از اتومات سلولی بر پایة GIS برای شبیهسازی سیلاب در حوضة آبریز چرچر در شمال غرب ایران استفاده شده است. نتایج نشان داد بیشترین مساحت حوضة چرچر دارای کاربری مرتع و گروه هیدرولوژیکی خاک D است و نفوذپذیریِ بسیار کمی دارد. ارتفاع رواناب در نیمة شرقی و جنوب شرقی حوضه، به دلیل قابلیت نفوذ کم و شیب زیاد، بالاست. همچنین، خطر سیلاب در مسیر رودخانه و اراضی اطراف آن، بهویژه در پاییندست جریان، زیاد است؛ به طوری که، علاوه بر کاربری اراضی، خاک، نفوذپذیری، و بارش، عامل شیب تأثیر بیشتری در تولید رواناب در حوضه گذارده است. سرانجام، مقایسة دبی محاسباتی با دبی مشاهداتی نشان داد مقادیر ضریب همبستگی دبی برای دو رویداد مورد بررسی بهترتیب برابر 82/0 و 70/0 است و درصد کم خطا نیز نشاندهندة کارایی بسیار مدل اتومات سلولی در پیشبینی دبی اوج سیلاب و زمان وقوع آن است. بنابراین، استفاده از اتومات سلولی در کنار GIS، علاوه بر سرعتبخشیدن به محاسبة رواناب، موجب افزایش نتایجِ دقیق نیز میشود.
cellular automata
Chirchir catchment
Flood hazard
GIS
2016
12
21
589
605
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60829_beb158406c0a3bd99308a69da78da4e4.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
بررسی الگوهای همدیدی بر اساس دورههای بحرانی آلودگی هوا در وارونگی دمایی شدید شهر تبریز
علی
پناهی
آلودگی هوا از جنبههای مختلف دارای اهمیت است. این مطالعه، با توجه به شرایط حاد آلودگی هوای تبریز و با استفاده از تحلیل سینوپتیکی انجام پذیرفته است. هدف اصلی در این تحقیق بررسی ارتباط الگوهای سینوپتیکی سطح دریا و تراز 500 هکتوپاسکال با وارونگی دمایی و دورههای طولانیمدت آلودگی شهر تبریز در طی دورة آماری 1387 ـ 1392 است. در این زمینه، برای بررسی کیفیت آلودگی هوا، از شاخص استاندارد آلودگی هوا (PSI) و برای بررسی شدت و عمق وارونگی دمایی از نقشههای Skew-T استفاده شد. سپس، نقشههای سینوپتیکی این دورهها تحلیل شد. یافتههای تحقیق نشان میدهد هنگامی که سیستم پُرفشاری به صورت مداوم در مقطع چندروزه در منطقه متمرکز میشود شدت وارونگی دما به اوج خود میرسد. همچنین، به طور کلی، عامل اصلی تقویتکنندة وارونگیهای دمای بسیار شدید و به تبع آن آلودگیهای بلندمدت ناشی از تداوم سامانة قدرتمند سیبری همزمان با پُرفشار توسعهیافته در زاگرس همراه و نیز با تقویت پشتة ارتفاعی تراز میانی جو است که شرایط لازم را برای افزایش پتانسیل آلودگی هوای تبریز فراهم میکند. علاوه بر این، وجود زبانههایی از پُرفشار اسکاندیناوی و همچنین ریزش هوای سرد مدیترانه، هرچند خیلی کم، از عوامل دیگر وارونگی دمایی و تشدید آلودگی در برخی از دورههای آلودگی است.
Air pollution
high pressure system
synoptic patterns
Tabriz
temperature inversion
2016
12
21
607
625
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60831_14f2be70e93184e4c93dc99c63c26bbe.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
ارزیابی روند مکانی بارش در حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه
محسن
قادرپور
هیراد
عبقری
حسین
طبری
مطالعة حاضر به تحلیل روندهای مکانی و زمانی مجموعهای از سری دادههای بارش حاصل از 37 ایستگاه بارانسنجی حوضة آبریز دریاچة ارومیه در مقیاسهای سالانه و فصلی طی دورة 1359 ـ 1388 میپردازد. آزمون من- کندال چندمتغیره و روش ثیل- سن بهترتیب به منظور تعیین معنیداری و بزرگی روند بارش بهکار برده شدند. نتایج آزمون من- کندال چندمتغیره نشان میدهد بیشتر روندها در مقیاس سالانه و فصلی غیرمعنیدارند؛ به طوری که فقط 3، 1، 9، 5، و 4 ایستگاه از 37 ایستگاه مطالعاتی بهترتیب در سریهای بارش سالانه، بهاره، تابستانه، پاییزه، و زمستانه دارای روندهای معنیدارند. بزرگی روندهای افزایشی معنیدار بارش سالانه برابر با 5/7، 9/6، و 13/4 میلیمتر در سال بهترتیب در ایستگاههای قبقبلو، تمر، و سهزاب است که در سه گوشة جنوب، غرب، و شرق حوضه پراکندهاند. در فصول زمستان و تابستان تغییرات مثبت بارش در بیشتر گسترة حوضه مشاهده میشود؛ برخلاف آن، در فصول بهار و پاییز تغییرات منفی بارش گستردهای، بهویژه در بخشهای میانی، شرق، و جنوب حوضه، طی دورة مورد مطالعه آشکار است.
Lake Urmia basin
Precipitation
regional trend
Statistical tests
trend magnitude
2016
12
21
627
643
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60833_1e7121783f2b29fa856b8e2c9e749133.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
اولویتبندی محورهای مناسب برای احداث سد زیرزمینی در حوضۀ آبخیز دوستبیگلو
اباذر
اسمعلی عوری
محمد
گلشن
کیوان
خرمی
مدیریت منابع آب در مناطق خشک و نیمهخشک برای تأمین نیاز آبی ساکنان از اهمیت بسیاری برخوردار است. احداث سدهای زیرزمینی در این مناطق یکی از روشهای مدیریتی است. حوضة آبخیز دوستبیگلو در استان اردبیل با دارابودن مساحت 7461 کیلومتر مربع در اقلیم نیمهخشک کشور واقع شده است. در این تحقیق برای تعیین اولیة مناطق مستعد احداث سد زیرزمینی از روشهای منطق بولین و منطق فازی استفاده شد. بدین منظور، از معیارهای توپوگرافی، زمینشناسی، کاربری اراضی، گسل، و قنات در این روشها استفاده شد. نقشههای بهدستآمده نشان داد مناطق جنوب شرقی و شمال غربی حوضه برای احداث سد زیرزمینی بدون محدودیتاند. پس از تعیین مناطق مستعد، با توجه به نقشههای تهیهشده، 36 محور مناسب برای احداث سد زیرزمینی در تنگههای مناسب انتخاب شد و با درنظرگرفتن معیارهای اصلی محور سد، مخزن سد، آب،و اقتصادی- اجتماعی با استفاده از روش AHPمحورهای انتخابی اولویتبندی شد. نرخ سازگاری برای روش AHPمعادل 03/0 بهدست آمد که پذیرفتنی است. نتایج اولویتبندی سدهای انتخابی در این مناطق نشان داد که معیار اصلی آب بهترتیب با وزن 11/0 و 104/0 برای زیرمعیارهای کمّیت و کیفیت آب اهمیت فراوانی در اولویتبندی محورهای انتخابی دارد.
AHP
boolean logic
Fuzzy logic
Site selection
underground dam
2016
12
21
645
659
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60834_fc78a0c08feae219105fca044d72f4f9.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
کاربرد مدل CA-Markov در پیشبینی پویایی ساختار سرزمین مناطق حفاظتشده (مطالعلۀ موردی: منطقۀ حفاظتشدۀ دیزمار)
وحید
امینی پارسا
اطهره
نژادی
بررسی تغییرات پویای کاربری و پوشش زمین مناطق حفاظتشده در مدیریت و پایداری اکوسیستمهای طبیعی اهمیت بسزایی دارد. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات کاربری و پوشش زمین منطقة حفاظتشدة دیزمار در گذشته و، به تبع آن، پیشبینی الگوی فضایی ساختار سرزمین در آیندة نزدیک است. بدین منظور، نقشههای کاربری زمین برای سالهای 1989، 2000، و 2013 با استفاده از فنون دورسنجی از تصاویر ماهوارهای TM، ETM+، و OLI استخراج شد. مدل تلفیقی CA-Markov به منظور پیشبینی تغییرات آتی در سال 2037 بهکار گرفته شد. صحت مدل پیشبینی با مقایسة نقشة کاربری شبیهسازیشده و واقعی سال 2013 از طریق محاسبة ضریب کاپا ارزیابی شد؛ مقدار همة آمارههای کاپا بالای 9/0 بهدست آمد؛ این مقدار مبیّن اعتبار نتایج مدلسازی است. نتایج نشاندهندة کاهش 11173.36 هکتاری مساحت جنگلها در برابر افزایش 10200.8 و 972.55 هکتاری زمینهای بایر (مرتع) و کشاورزی از سال 1989 تا 2013 است. در صورت تغییرنیافتنِ برنامههای حفاظتی و مدیریتی در منطقه، این روند تغییرات در آینده ادامه خواهد داشت و بسیاری از پهنههای ارزشمند جنگلهای باقیمانده از بین خواهد رفت. نتایج این تحقیق در بازنگری رهیافتهای مدیریتی و حفاظتی منطقه مؤثر است و سیاستگذاران و برنامهریزان را به سمت حفاظت پایدارتر منطقه سوق دهد.
Arasbaran region
CA-Markov
Change detection
deforestation
protected areas
2016
12
21
661
674
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60836_9f651a9dcf8174e6950af5211f5357cb.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
تحلیلی دربارۀ اکوسیستم و جغرافیای طبیعی دشتهای کرانۀ شرقی الوند و نقش آن در عدم جذب زیستگاههایی از جوامع اولیۀ انسانی (مبتنی بر مطالعات باستانشناختی)
خلیل الله
بیک محمدی
نسرین
بیک محمدی
رضا
نظری ارشد
مهدی
حیدری
پژوهش حاضر بازتابی گسترده از هماهنگی باستانشناسی و جغرافیاست. بر پایة مؤلفههای مختلف جغرافیایی، سعی شده، در قالب چهارچوبی، نقش جغرافیا در شکلگیری جوامع انسانی با دیدی گسترده بررسی و دریچهای از نقش آن در جذب و عدم جذب جوامع اولیه ارائه شود. مفهوم پیدایش جوامع اولیه را باید بر مبنای جغرافیا تحلیل کرد؛ از این منظر، به جغرافیای دشتهای کرانة شرقی الوند کمتر توجه شده است. این پژوهش سعی بر آن دارد، با بررسی انواع جغرافیا و پیامدهای شرایط زیستمحیطی، با نگرشی بر پوشش گیاهی، جانوری، و نقش آن در شکلگیری استقرارهای اولیه، به شناخت اقلیم و محیطهای طبیعی کرانههای شرقی الوند، از منظر ژئومرفولوژی و اکوسیستم در عدم جذب استقرارهای اولیه بپردازد؛ همچنین پژوهش حاضر، در پی پاسخ به این سؤالات است که «نقش جغرافیا در مطالعات باستانشناختی چیست؟» و «تأثیر جغرافیای طبیعی دشتهای کرانة شرقی الوند در عدم جذب استقرارهای جوامع چیست؟» طور کلی، آبوهوای کرانههای شرقی الوند با وجود کوههای مرتفع، رودخانهها، چشمهسارهای فراوان، و پستی و بلندیها متغیر است؛ بدینترتیب، این حوزه زمستانهایی سرد دارد و تابستانهایی کمآب و معتدل. جغرافیای کرانة شرقی الوند در گروه جغرافیای سرد و خشک است و بیانگر عدم جذب استقرارهایی از جوامع اولیه و شکلگیری جوامع انسانی از دورة مس و سنگ.
archaeological studies
eastern bank plains of Alvand
geography
primitive humans
2016
12
21
675
694
https://jphgr.ut.ac.ir/article_60838_10a6672c1b36e407f0c481a1c1c29719.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1395
48
4
چکیده های انگلیسی
2016
12
21
1
25
https://jphgr.ut.ac.ir/article_61170_af2f4a3d66285df3428e4c648188aede.pdf