2024-03-29T00:06:33Z
https://jphgr.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=9667
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
صفحات آغازین
2019
06
22
1
5
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73644_ccb4f61a0e13397f95597bf7bc0b9cf8.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
اقلیم شناسی رودبادها در خاورمیانه
بختیار
محمدی
بهلول
علیجانی
آرام
عمر صالح
بسیاری از پدیدههای اقلیمی سطح زمین در ارتباط با موقعیت رودبادها در سطوح فوقانی جو هستند. این پژوهش با هدف شناخت موقعیت و فراوانی رودبادها در بخشی از نیمکرة شمالی (خاورمیانه) انجام شد. رودبادها در محدودة وسیعی از صفر تا 120 درجة طول شرقی و صفر تا 80 درجة عرض شمالی در 5 تراز 300، 400، 500، 600، و 700 هکتوپاسکال طی دورة آماری 1965-2014 بهصورت ساعتی بررسی شدند. نتایج نشان داد که از نظر زمانی و مکانی تغییرات عمدهای در فراوانی و سرعت رودبادها در طول سال بهوجود میآید. در دورة سرد سال فراوانی رودبادها و سرعت آنها در عرضهای جغرافیایی 20 تا 30 درجة شمالی بیشینه است. در دورة گرم سال فراوانی و سرعت رودبادها در مناطق یادشده کاهش مییابد و به عرضهای 35 تا 45 درجة عرض شمالی منتقل میشود. در همة ترازهای جو اغلب میتوان دو کمربند پیوسته از بادهای شدید را در عرضهای جغرافیایی 20 تا 30 درجة شمالی و 50 تا 60 درجة شمالی مشاهده کرد. در میان این دو کمربند میتوان چهار هستة رودباد اصلی (شرق چین و بخشی از خاورمیانه، همچنین غرب اروپا و بخشی از مناطق مرکزی و جنوب روسیه) را شناسایی کرد.
jet cores
Middle East
polar front
subtropical jets
instability
2019
06
22
201
221
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73364_a547048461fd5f0336d310dfa38bf118.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
تطبیق لندفرمی و ارزیابی پتانسیل فعالیت های تکتونیکی و لرزه خیزی بخش شمالی زون گسلی قم- زفره
ابراهیم
مقیمی
منصور
جعفربیگلو
مجتبی
یمانی
سیدمحمد
زمان زاده
حمید
کامرانی دلیر
پتانسیل لرزهخیزی و فعالیتهای تکتونیکی بخش شمالی سامانۀ گسلی قم- زفره، براساس روشهای ژئومورفومتری و تطبیق لندفرمی، بررسی شد. برای تطبیق دادههای بهدستآمده، از شواهد میدانی و مورفوتکتونیکی موجود در منطقه استفاده شد. بدین منظور، از اندازهگیری برخی شاخصهای ژئومورفیک و تطبیق آنها با محل گسلهای اصلی و کانونهای لرزهخیز بهرهگیری شد. شاخصهای ژئومورفیک، که در مطالعات مربوط به ارزیابی فعالیتهای تکتونیکی و لرزهخیزی مناطق بیشترین کاربرد را دارند، به دو بخش تقسیم شدند: بخش اول، شاخصهای مربوط به دینامیک سطح؛ بخش دوم، شاخصهای مربوط به دینامیک حوضه. از ویژگیهای شاخصهای ذکرشده حساسیت آنها به حرکات گسلهای شیبلغز و امتدادلغز است؛ از سوی دیگر، بیانگر غالببودن پدیدههای دگرشکلی و بالاآمده نسبت به پدیدههای فرسایشی در مناطق فعال تکتونیکیاند. محدودة مورد مطالعه به 18 قطعة آبراههای تقسیم شد و شاخصهای ژئومورفیک و نقشههای مورفوتکتونیکی آن جداگانه از طریق برنامۀ الحاقی TecDEM محاسبه و وزندهی شد. نتایج اولیۀ بهدستآمده نشاندهندة لرزهخیزی و فعالیت تکتونیکی بالا در نزدیکی گسلهای اصلی بخش شمالی زون قم- زفره (جنوب و جنوب غرب استان قم) مانند گسل قم، گسل خورآباد، گسل بیدهند، و گسل کاشان است.
Qom-Zffer fault zone
tectonic stress
geomorphic index
geomorphometry
seismicity
TecDEM Extension Program
2019
06
22
223
243
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73365_feb61d5b7ffddffb9108aae1e6fd1bee.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
اثر گسترش شهر بر شرایط آب و هوایی ایستگاه سینوپتیک مهرآباد
فیروز
رنجبر
معصومه
مقبل
تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر گسترش شهرنشینی و تغییر کاربری شهر تهران بر شرایط اقلیمی ایستگاه سینوپتیک مهرآباد انجام شده است. برای اجرای این کار، دادههای روزانة بارش، بیشینة دما، و کمینة دما طی دورة 1966-2016 از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد. پس از کنترل کیفی دادهها، برای بررسی شرایط اقلیمی، نخست از آزمون من– کندال استفاده شد و در مرحلة بعد با استفاده از نرمافزار RClimDex تغییرات و روند 23 شاخص حدی اقلیمی، متشکل از شاخصهای دورهای، مطلق، مبتنی بر صدک، و آستانهای متغیرهای دما و بارش روزانه استخراج شد. نتایج نشان داد همگام با افزایش جمعیت و رشد فیزیکی شهر تهران و قرارگیری ایستگاه سینوپتیک مهرآباد در محدودة شهری، هر دو پارامتر دمای کمینه و بیشینه در طی دورة آماری 1966-2016 از روند افزایشی برخوردار است؛ بهطوریکه دمای کمینة ایستگاه مهرآباد در دورة 1966-1975 حدود 9/10 درجة سانتیگراد بوده و در دورة 2005-2015 به حدود 7/13 درجة سانتیگراد افزایش یافته است. از نظر شاخصهای حدی، افزایشی قابل ملاحظه در شاخصهای حدی سرد و افزایش در شاخصهای حدی گرم وجود دارد. شاخص روزهای سرد، شبهای سرد، روزهای همراهِ یخبندان، روزهای یخی با کاهش مواجهاند.
Precipitation
temperature
extreme indices
urban expansion
Tehran
2019
06
22
245
262
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73366_8e78055fe45f95b52c7257cf8093f333.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
بررسی تأثیر پارامترهای محیطی و جمعیتی بر توزیع مکانی دمای سطح کلانشهر تهران با تلفیق مدل های آماری و مدل تک پنجره
سامان
نادی زاده شورابه
سعید
حمزه
امروزه یکی از مهمترین معضلات زیستمحیطی در کلانشهرها افزایش دمای سطح و در نتیجه افزایش شدت جزیرة حرارتی شهری است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پارامترهای محیطی و جمعیتی در توزیع مکانی دمای سطح کلانشهر تهران است. بدین منظور، از ده تصویر ماهوارهای لندست مربوط به سالهای 2010 و 2011 برای استخراج نقشههای پارامترهای محیطی، کاربری پوشش سطح زمین، و دمای سطح زمین استفاده شد. برای طبقهبندی کاربری پوشش سطح زمین از روش بیشترین شباهت و برای محاسبة دمای سطح از مدل تکپنجره استفاده شد. همچنین، برای مدلسازی پارامترهای محیطی از شاخصهای NDVI، NDWI، و NDBI استفاده شد. سرانجام، برای بررسی تأثیرگذاری پارامترهای جمعیتی و محیطی بر توزیع دمای سطح از تحلیلهای آماری استفاده شد. نتایج پژوهش نشاندهندة آن است که ضریب همبستگی بین میانگین شاخصهای NDVI، NDWI، و NDBI با دمای سطح بهترتیب 89/0-، 8/0-، و 82/0 است. میانگین دمای سطح برای کاربریهای ساختهشده، فضای سبز، بایر، و آب بهترتیب 16/312، 36/309، 36/317، و 86/303 است. نتایج نشان داد که با افزایش مقادیر شاخصهای NDVI، NDWI، و NDBI دمای سطح بهترتیب کاهش، کاهش، و افزایش مییابد. همچنین، ارتباط مستقیم با ضریب همبستگی 65/0 بین تراکم جمعیت و میانگین دمای سطح هر منطقه وجود دارد.
surface temperature
environmental and demographic parameters
Mono-Window model
Tehran
2019
06
22
263
282
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73367_a2667bb06a2ad19c543262089f75a83e.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
پیشنگری اثرات تغییر اقلیم بر درجۀ روزهای نیاز سرمایشی و گرمایشی در ایستگاههای منتخب استان ایلام
محمد
احمدی
قاسم
عزیزی
پرویز
کردوانی
در مطالعة حاضر به پیشنگری اثرهای تغییرات آب و هوایی بر درجة روزهای نیاز سرمایشی و گرمایشی ایستگاههای منتخب ایلام و دهلران از طریق دادة مشاهدهای و دادة شبیهسازیشدة دورة آینده براساس برونداد مدلهای CMIP5 پرداخته شد. بررسی دادة واقعی دورة پایه نشان داد که روند افزایشی و کاهشی بهترتیب برای نیاز سرمایشی و گرمایشی در ایستگاههای ایلام و دهلران وجود دارد. در دورة آینده نیاز گرمایشی در هر دو سناریوی RCP8.5 و RCP4.5 نسبت به دورة پایه کاهش خواهد یافت؛ بهطوریکه تا افق 2090 در سناریوی بدبینانه در ایستگاه ایلام بهطور متوسط 20 درجة روز و در ایستگاه دهلران 10 درجة روز نسبت به دورة پایه کاهش رخ خواهد داد. همچنین، در دورة آینده نیاز سرمایشی نسبت به دورة پایه افزایش خواهد یافت. در ایستگاههای ایلام و دهلران در دورة آیندة میانی و دور بهطور متوسط بهترتیب 9، 14، 10، و 20 درجة روز بر مقدار نیاز سرمایشی افزوده خواهد شد. تحت شرایط تغییر اقلیم دورة آینده، تعداد روزهای همراه با نیاز سرمایشی در این ایستگاهها به جلو خواهد افتاد و، از طرفی دیگر، بازة زمانی همراه با نیاز سرمایشی مورد نیاز در طی سال گستردهتر خواهد شد.
climate change
CMIP5
heating and cooling degree days
Ilam
2019
06
22
283
300
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73368_95a3f9e19992f1dc353ca42b5866044e.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
رابطۀ متغیرهای آب وهوایی با مصرف برق و پیش بینی تقاضای برق با مدل های گردش عمومی جو در غرب ایران
افسانه
سلمانی
فیروز
مجرد
پیشبینی مقدار مصرف برق، با توجه به شرایط آبوهوایی، میتواند در تنظیم استراتژیهای تولید و توزیع آن نقش مهمی ایفا کند. هدف از این پژوهش، بررسی رابطه بین متغیرهای آبوهوایی با مصرف برق و پیشبینی مصرف برق تحت تأثیر پدیدة تغییر اقلیم در منطقة غرب کشور است. به این منظور، رابطة بین متغیرهای آبوهوایی و مصرف برق در سیزده ایستگاه منطقه در دورۀ 28ساله (۱۹۸۷-2014) با استفاده از معادلات رگرسیونی چندگانه مدلسازی شد. در صورت معناداربودن مدلها، براساس دادههای آبوهوایی مدل CCSM4، مصرف برق در ایستگاهها طی دورة زمانی ۲۰۲۱-2080 تحت دو سناریوی RCP4.5 و RCP8.5 برآورد شد. نتایج نشان داد درجه- روزهای سرمایشی و گرمایشی و رطوبت نسبی بیشترین تأثیر معنیدار را در افزایش مصرف برق دارند. میانگین دماهای حداقل و حداکثر در منطقه در دورة آتی (۲۰۱۲-2080) به طور متوسط تحت سناریوی RCP4.5 بهترتیب 95/1 و 01/2 و تحت سناریویRCP8.5بهترتیب46/3 و 81/3درجة سانتیگراد افزایش خواهد یافت. ازاین رو،میزان مصرف برق در دورۀ گرم سال براساس سناریوی RCP4.5 در حدود 80درصد و براساس سناریوی RCP8.5 در حدود 150درصد افزایش خواهد یافت. بیشترین میزان افزایش مربوط به ایستگاههای گرمسیری غرب منطقه و کمترین آن مربوط به ایستگاههای سردسیر کوهستانی است.
multiple linear regressions
West Iran
climatic variables
electricity consumption
general circulation models
2019
06
22
301
315
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73369_1dc7a9a47a3a1fc0163fc1b4ef54a71a.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
بررسی اثرهای تغییرات کاربری/ پوشش اراضی منطقۀ ویژۀ اقتصادی انرژی پارس بر ارزش اقتصادی خدمات اکوسیستمی با استفاده از تصاویر سنجش از دوری
غدیر
عشورنژاد
فرشاد
امیراصلانی
مجید
کیاورز مقدم
آرا
تومانیان
منطقة ویژة اقتصادی انرژی پارس بزرگترین منطقة ویژة اقتصادی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در جهان است. در این تحقیق با استفاده از تصاویر لندست تغییرات کاربری/ پوشش اراضی این منطقه پیش از تأسیس (1377-۱۳۶۴) و بعد از آن (۱۳۷۷-1397) محاسبه شد. با تلفیق مساحت بهدستآمده از هر کلاس با ارزش اقتصادی خدمات اکوسیستمی آنها، روند تغییرات ارزش خدمات اکوسیستمی منطقه مقایسه شد. نتایج نشاندهندة آن است که پیش از تأسیس این منطقه در بین سالهای 1364 تا 1377 اراضی کشاورزی و نخلستانها به میزان 79/308 و 48/852 هکتار (56/75 و 100درصد) افزایش و جنگلهای مانگرو به میزان 68/67 هکتار (45/36درصد) کاهش یافته است. با تأسیس این منطقه در سال 1377 شاهد افزایش اراضی انسانساخت و جنگلهای مانگرو به میزان 61/2756 و 40/113 هکتار (100 و 11/96درصد) و کاهش اراضی کشاورزی و نخلستانها به میزان 53/397 و 33/579 هکتار (41/55 و 21/34درصد) تا سال 1397 بودهایم. کاهش تالاب نایبند به میزان 4000 هکتار (79/46درصد) مهمترین تغییرات انجامگرفته در این منطقه است که ارزش اقتصادی خدمات اکوسیستمی این میزان از تالاب نابودشده برابر با صد میلیون دلار در سال است.
Ecosystem services
landuse/landcover
remote sensing
Landsat
PSEEZ
2019
06
22
317
333
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73370_b445d4b2c954febc306b3263d73a7aeb.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
واکاوی تغییرات مقدار، فراوانی، و شدت بارش سالانۀ ناحیۀ خزری طی دورۀ آماری 1966-2016
حسین
عساکره
نسرین
ورناصری قندعلی
بارش یکی از عناصر و فرایندهای اصلی اقلیم هر منطقه است که در برنامهریزیهای شهری و روستایی، مکانیابی صنعتی، معماری، کشاورزی، صنایع، و ... نقش تعیینکننده دارد. ازاینرو، در تحقیق حاضر تلاش شده است تا مقدار، فراوانی، و شدت بارشهای سالانة ناحیة خزری ارزیابی شود. بدینمنظور، از دادههای روزانة 385 ایستگاه همدید، اقلیمشناسی، و بارانسنجی سازمان هواشناسی کشور و ایستگاههای بارانسنجی وزارت نیرو طی بازة زمانی ۱۹۶۶-2016 استفاده شده است. با برازش مدل رگرسیون خطی به روش پارامتری، روند مقدار، فراوانی، و شدت بارش سالانه بررسی شد. نتایج حاصل از این پژوهش که در دیگر مطالعات مشهود نبوده است بیانگر این است که میانگین بارش سالانه و فراوانی آن بهترتیب در 4/61درصد و 1/47درصد از پهنه دارای روند افزایشی است. شدت بارش سالانه در همة پهنه دارای رفتار ایستاست. روند ضریب تغییرات میانگین بارش سالانه نشان داد که گسترة تحت حاکمیت روند ایستا بیشتر است؛ بهطوریکه در همة خط ساحلی و بخشهایی از ارتفاعات البرز توزیع بارش در گذر زمان در طی فصلهای مختلف سال تغییری نکرده است. بخشهای شرقی ناحیه، ارتفاعات البرز (جنوب دریای خزر)، بخشهایی از ارتفاعات البرز غربی، و بخش بسیار کوچکی از غرب ناحیه روند کاهشی در ضریب تغییرات میانگین بارش سالانه دیده میشود.
Precipitation
trend
Caspian region
2019
06
22
335
352
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73371_f9a13e3db5eb120a9c4ecfcf91d12815.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
مقایسۀ عملکرد رگرسیون خطی چندمتغیره و مدل های هوش مصنوعی در تخمین تابش کل خورشیدی
علی اکبر
سبزی پرور
پویا
عاقل پور
وحید
ورشاویان
در این پژوهش، برای اولین بار در ایران، تابش کل خورشیدی (GSR) با بهکارگیری دادههای ساعتی رطوبت خاک و بدون استفاده از دادههای ساعت آفتابی و مقدار ابرناکی برآورد شد. بدین منظور، از هشت متغیر روزانه شامل میانگین دمای هوا، بیشینة دما، کمینة دما، فشار هوا، رطوبت نسبی هوا، بارندگی، دمای میانگین خاک، و رطوبت خاک در کنار تابش کل روزانه در ایستگاه تحقیقاتی هواشناسی دانشگاه بوعلی سینا در یک دورة 435روزه (ثبتشده توسط واقعهنگاشت GEONICA) و مدلهای رگرسیون خطی، سیستم استنتاج عصبی- فازی تطبیفی (ANFIS)، شبکة عصبی پرسپترون چندلایه (MLP)، و شبکة عصبی رگرسیون تعمیمیافته (GRNN) استفاده شد. نمونههای ورودی- هدف به دو صورت تصادفی و غیرتصادفی وارد مدلها شد که نتایج گواه بر دقت بهتر مدلها در نمونههای تصادفیشده تحت شرایط استفاده از کل متغیرها بهعنوان ورودی بود. بررسیها حاکی از برتری مدل MLP با 04/3RMSE= مگاژول بر متر مربع در روز و %33/86=R2 بود. افزونبراین، بهکارگیری کمترین متغیرهای هواشناسی شامل سه متغیر دمای میانگین هوا، رطوبت نسبی هوا، و دمای خاک در مدل GRNN توانست با 45/3RMSE= مگاژول بر مترمربع در روز و %52/82R2= عملکرد بسیار مطلوبی در تخمین GSR ارائه دهد. رگرسیون خطی چندمتغیره نیز فقط توانست یافتن ورودیها را تسهیل کند.
GSR
Soil temperature
Soil moisture
MLP
ANFIS
GRNN
2019
06
22
353
372
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73372_5405f1bd3f45cc5a3ace6ee4e561efa2.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
بررسی تغییرات بارش سامانۀ کم فشار سودان طی روند تاریخی در منطقۀ جنوب غرب ایران
فهیمه
محمدی
حسن
لشکری
فراوانی تعداد روزهای بارش، شدت، و مدت دوام آن همواره مورد توجه اقلیمشناسان و مهندسان و کارشناسان مسائل آب بوده است. در این راستا، در این پژوهش تغییرات فراوانی و شدت بارش ناشی از سامانة کمفشار سودان در روند تاریخی طی دورة آماری 1957-2017 در محدودة جنوب غربی ایران بررسی شده است. به همین منظور، 22 ایستگاه اقلیمشناسی سینوپتیک با بالاترین بازة آماری انتخاب شد. پایگاه دادة بارش روزانه برای هشت ماه دورة سرد (اکتبر تا می) ایجاد شد. سپس، براساس معیار وقوع یک بارش 5 میلیمتر در یکی از ایستگاهها در هر سامانة بارشی، نمونههای بارشی استخراج شد. سرانجام، با منشأیابی سامانهها بر روی نقشههای همدیدی، 635 نمونة بارشی سودانی شناسایی شد. بررسی ماهانة تغییرات بارش سامانة سودانی طی دورة تاریخی نشان داد که فعالیت این سامانه در ماه می کمتر و در ماه ژانویه بیشتر از سایر ماهها است. بررسی سیر تاریخی سامانهها نشان داد که فراوانی و شدت سامانههای دوروزه نسبت به سایر دورهها در حال افزایش است. درعینحال، فراوانی ورود سامانههایی با منشأ سودانی به کشور ایران سیر صعودی دارد؛ بهطوریکه که حدود 57درصد کل بارشهای نازلشده در این محدوده مربوط به سامانههایی با منشأ سودانی مستقل است.
Sudan Low
Frequency and intensity of rainfall
Historic path
Southwest Iran
2019
06
22
373
387
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73373_486ccc0ab3dace4dfc82658a63fa0a40.pdf
Physical Geography Research
Phys Geog Res
2008-630X
2008-630X
1398
51
2
چکیده های انگلیسی
2019
06
22
1
21
https://jphgr.ut.ac.ir/article_73642_063ce43394a853f916f6f377ee62bfd9.pdf