تحلیل همدیدی موج سرمای شدید دی‌ماه 1386 ایران

نویسندگان

چکیده

سرمای شدید و یخبندان‌ها از مخاطرات مهم جوی به‌شمار می‌آیند که معمولاً در ایران سالانه خسارات فراوانی را به محصولات کشاورزی و تأسیسات وارد می‌کنند. تحلیل سینوپتیکی آماری این یخبندان‌ها به پیش‌بینی وقوع آنها و اتخاذ تصمیمات صحیح پیش از وقوع و البته مقابله با آنها کمک می‌کند. در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل موج سرمای شدید و فراگیر در ژانویه 2008 پرداخته شده است. در این تحقیق به‌منظور بررسی و تحلیل رویداد سرمای غیرمعمول دی‌ماه 1386 (ژانویه 2008) اقدام به جمع‌آوری آمار و اطلاعات دمای حداقل روزانة ماه ژانویه در ایستگاه‌های سینوپتیک سراسر کشور شد. سپس با مطالعه 21 ایستگاه منتخب، ناهنجاری دمای ژانویه 2008 در مقایسه با میانگین درازمدت دمای حداقل ژانویة کشور مورد بررسی قرار گرفت. با بررسی ناهنجاری‌ها و شاخص‌ بی‌بُعد نمرة استاندارد، مشاهده شد که دمای حداقل ژانویه 2008 به جز در 6 ایستگاه در نیمه جنوبی کشور (اهواز، بوشهر، بندرعباس، شیراز، کرمان، ایرانشهر)، در سایر ایستگاه‌ها دارای ناهنجاری بیش از 5- درجه سلسیوس در مقایسه با دوره آماری 30 ساله بوده است. با تحلیل دمای حداقل ژانویه 2008 در قالب 6 دورة 5 روزه، مشخص شد که ایستگاه‌های مورد بررسی در دورة چهارم (روزهای شانزدهم تا بیستم) سردترین دماها را داشته‌اند. به‌منظور تحلیل شرایط همدیدی مؤثر در وقوع یخبندان ژانویه 2008 و تعیین علل آن، داده‌های مربوط به دما، فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه باد نصف‌النهاری و مداری (U و V) در ترازهای متفاوت و در چهار ساعت، از سایت NCEP/NCAR برای روزهای ژانویه 2008 استخراج گردید. به‌وسیله داده‌های ارتفاع ژئوپتانسیل و فشار سطح دریا، وضعیت شکل‌گیری سامانه بندالی مورد بررسی قرار گرفت. از داده‌های دما، مؤلفه باد نصف‌النهاری و مداری (U و V) نیز برای ترسیم نقشه‌های ترکیبی فرارفت دما، ضخامت جوّ، بردارهای شیو دما و باد گرمایی استفاده شد. با مشاهدة نقشه‌های تراز میانی جوّ مشاهده شد که در سراسر ژانویه 2008 به طور مداوم سامانه بندالی حاکمیت داشته است، به‌طوری‌که تشکیل سامانه بندالی زوجی در پنجه چهارم (روزهای شانزدهم تا بیستم) و پنجه دوم (روزهای ششم تا دهم) به‌خوبی مشاهده می‌شود. با بررسی باد گرمایی در لایه ضخامت 1000 تا 500 هکتوپاسکال، مشاهده می‌شود که نیمة شمالی کشور در معرض فرارفت شدید هوای سردی است که از مناطق قطبی و شمال منطقه سرد سیبری می‌گذرد و با خود هوای سرد و خشک را به داخل کشور منتقل می‌کند. بنابراین، بروز یخبندان فرارفتی در نواحی شمال شرقی و نیمة شمالی کشور در روزهای پنجه چهارم توجیه می‌شود. همچنین باد گرمایی در جنوب کشور و بر روی خلیج فارس و دریای عمان و کرانه‌های آن با سرعتی بیش از 30 متر بر ثانیه از شدت سرمای مناطق جنوبی کشور کاسته است. به‌نظر می‌رسد که بالاتر بودن دمای حداقل ایستگاه‌های اهواز، بوشهر، بندرعباس، شیراز، کرمان‌ و چابهار به همین علت باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Synoptic Analysis of January 2008 Sever Cold in Iran

نویسندگان [English]

  • Gh Azizi
  • T Akbari
  • M Davudi
  • M Akbari
چکیده [English]

Introduction
January 2008 was one of the coldest days during the history of registering data in Iran. In this month an unusual cold air mass covered the most part of Iran particularly the north area of the country. As this air mass shifted southward, it produced very cold condition in all of the country and dry snowfall in the north parts and mountain area.

Materials and methods
In this paper in order to investigation of unusual cold event on Jan 2008 in Iran, a dataset includes daily minimum temperature of Jan 2008 has been gathered from synoptic stations all over the country. Then, by using cluster analysis extracted 21 stations as selected stations; the final stations almost covered all of the country area. Z score index used for calculated minimum daily temperature anomalies. Then the calculated Z scores applied as an indicator in order to compared January 2008 minimum temperature with the long-term average minimum temperatures of January. Also extracted the four hourly temperature, sea level pressure, geopotential height, and the wind speed components (U&V components) for synoptic analysis of Frost events in the period of study from NCEP/NCAR. Position and movement of the atmospheric systems such as cyclones, anticyclones, fronts and wind fields were identified using synoptic maps. Also the daily temperature data and the wind speed components are used for plotting the composite maps of temperature advection, thickness, temperature gradient’s vectors, and thermal wind.

Results and discussion
The result shown that the Z scores index of January 2008 has been more than (-5) Celsius degrees in majority of selected stations except 6 stations in south regions of Iran consist of Ahwaz, Bushehr, BandarAbbas, Shiraz, Kerman, and Iranshahr. The analysis of minimum temperature in case of 6 quintuple periods (consist of 5days periods) showed that the fourth period (16th -20th days of Jan 2008) have had the coldest temperatures. Almost during the study period the most observed prevailing event has been a Blocking system. The blocking situation created a suitable condition for cold advection to Iran during the period study. The sea level pressure field map in the forth quintuple (16th -20th January 2008) depicted that there is a high system that is closed by isobar 1025hPa over the north of Aral Sea and it is extended over the north of Caspian Sea. The existence of severe cold in the most stations verifies this result. Isobar 1024hPa is located over most of southern region simultaneously. An intensive decease of temperature has been seen during the fourth quintuple in stations contains Saghez. Shahrekord, Birjand, Tehran, Gorgan, and Ramsar. These stations are as preventatives of northern regions of country that is exposed blowing of westerlies. In order to investigate the causes of severe cold we used the thickness map. The investigation of thermal wind in thickness map of 1000 up to 500 gpm levels presents an intense cold advection over the northern regions of Iran. This cold mass air is originated from arctic region and by passing cold territories such as Siberia it becomes colder and colder. Passing from the colder paths will create a colder advection and colder weather as a result. It transmitted the dry and cold air masses into the country in such a way that the maximum decrease of air thickness over latitude 32?N is between longitude 69E and 62E. It contains the north and north eastern part of Iran. Following intensive lessening of temperature we can observe frost in forth quintuple. So the advectional frost outbreak in the east north and northern half of country could be explained by this intensive cold advection in the 4th quintuple period of study.

Conclusion
Cold advection to Iran during the study period has originated from north and North West area of the country as two main sources for cool advection. From other side it is evident that there is an active center for warm advection that it is located on Arabian Peninsula region and western neighboring area of Iran. The analysis of maps showed that the speed of thermal wind over south of Iran and Persian Gulf is over 30 m/s and it decreases the intense of frost and sever cold over south region by warm advection. Also another conclusion of this investigation is that the thermal wind over the southern region of country, Persian Gulf, and Oman Sea with velocity over than 30m.s-1 has decreased the intense of cold events in southern regions of Iran. It seems that the higher minimum temperature of some southern stations such as Ahwaz, Bushehr, BandarAbbas, Shiraz, Kerman, and Chabahar is because of warm advection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Blocking System
  • Cold advection
  • Frost
  • synoptic patterns
  • Thermal wind