تحلیلی دربارۀ اکوسیستم و جغرافیای طبیعی دشت‌های کرانۀ شرقی الوند و نقش آن در عدم جذب زیستگاه‌هایی از جوامع اولیۀ انسانی (مبتنی ‏بر مطالعات باستان‌شناختی)

نوع مقاله : مقاله کامل

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان‏ شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

2 دانشجوی دکتری باستان‏ شناسی دانشگاه هنر اصفهان

3 استادیار باستان‏ شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

4 دانشجوی دکتری باستان‏ شناسی دانشگاه بوعلی‏ سینا، همدان

چکیده

پژوهش حاضر بازتابی گسترده از هماهنگی باستان‏شناسی و جغرافیاست. بر پایة مؤلفه‏های مختلف جغرافیایی، سعی شده، در قالب چهارچوبی، نقش جغرافیا در شکل‏گیری جوامع انسانی با دیدی گسترده بررسی و دریچه‏ای از نقش آن در جذب و عدم جذب جوامع اولیه ارائه شود. مفهوم پیدایش جوامع اولیه را باید بر مبنای جغرافیا تحلیل کرد؛ از این منظر، به جغرافیای دشت‏های کرانة شرقی الوند کمتر توجه شده است. این پژوهش سعی بر آن دارد، با بررسی انواع جغرافیا و پیامدهای شرایط زیست‏محیطی، با نگرشی بر پوشش گیاهی، جانوری، و نقش آن در شکل‏گیری استقرارهای اولیه، به شناخت اقلیم و محیط‏های طبیعی کرانه‏های شرقی الوند، از منظر ژئومرفولوژی و اکوسیستم در عدم جذب استقرارهای اولیه بپردازد؛ همچنین پژوهش حاضر، در پی پاسخ به این سؤالات است که «نقش جغرافیا در مطالعات باستان‏شناختی چیست؟» و «تأثیر جغرافیای طبیعی دشت‏های کرانة شرقی الوند در عدم جذب استقرارهای جوامع چیست؟»  ‏طور کلی، آب‏وهوای کرانه‏های شرقی الوند با وجود کوه‏های مرتفع، رودخانه‏ها، چشمه‏سارهای فراوان، و پستی‏ و بلندی‏ها متغیر است؛ بدین‏ترتیب، این حوزه زمستان‏هایی سرد دارد و تابستان‏هایی کم‏آب و معتدل. جغرافیای کرانة شرقی الوند در گروه جغرافیای سرد و خشک است و بیانگر عدم جذب استقرارهایی از جوامع اولیه و شکل‏گیری جوامع انسانی از دورة مس ‏و سنگ.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of ecosystem and natural geography of the eastern bank plains of Alvand and their role in primitive human communities attraction, based on archaeological studies

نویسندگان [English]

  • Khalilollah Beik Mohammadi 1
  • Nasrin Beik Mohammadi 2
  • Reza Nazari Arshad 3
  • Mehdi Heidari 4
1 Ph.D. Candidate in Archaeology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
2 Ph.D. Candidate in Archaeology, Art University of Isfahan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Archaeology, Azad University of Hamadan, Iran
4 Ph.D. Candidate in Archaeology, University of Bu-Ali Sina, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Introduction
Present research is a wide reflection of coordination of archeology and geography based on different geographical components to examine the role of geography in forming human communities with the wide view and to introduce catcher of its role in absorbing and non-absorbing primary societies. The emergence concept of primary societies should be analyzed based on geography. From this perspective, geography of eastern bank plain of Alvand is less considered that includes large area of Hamadan province with different mountain plains and basins surrounded by different bumps and folds such as Hamadan–Bahar, Ghahavand, Kaboudrahang and Razan-Famenin plains to Avaj Mountains. By studying Alvand eastern bank, two factors of the place of this basin in the cold and dry geography, with respect to its height degree from the sea level (1500 to 2000 m), and also lack of mineral resources of raw material outcrops (ChertStone) for industry of primary societies (Paleolithic to Neolithic) are the most important agents of non-absorbing settlement of human primary societies in this basin.
 
Materials and methods
Present research by descriptive-analytical method is based on two library and field methods. It has explained climate and geography of eastern Central Zagros and Alvand Eastern bank based on written sources left by travelers, historians and geographers and then addressed by geographical studies and classifications explained by contemporary researchers of geography and in the field studies area. This research addressed the the ecosystem and natural geography of Alvand Eastern bank plains and its role in non-attracting habitats of human primary societies based on field findings of the plains archeology. By examining types of geography and consequences of environmental conditions with a view to the vegetation, animal coverage and its role in forming primary deployments, the factors of climate and natural environments in the perspective of geomorphology and ecosystem were effective on non-absorbing primary deployments. What is the role of geography in archeologic studies? What are the effects of natural geography of Alvand Eastern bank plains on absorbing and non-absorbing human primary societies?
 
Results and Discussion
The most obvious features of Central Zagros highlands is their wrinkle and being tattered, apparent conformity of geological structure and ripples form as a large number of parallel northwest-southeast mountain ranges. Alvand Eastern bank is studied as a part of natural and cultural basin of “East Central Zagros” in archeology literature. Alvand mountain range in its north- west to south-east direction serves as a natural limiting factor. In political classifications the area in two western and eastern basins acts as a buffer zone between Central Plateau and Central Zagros and created the connected plains in its eastern bank (east and northeast). This is also among the condensation plains and granite formation from the geomorphological perspective in which formation of caves and Karstic shelters is not possible. Generally, weather of Alvand Eastern bank is variable despite of high mountains, rivers, abundant springs and ups and downs. Therefore, air of this basin has cold winters (similar to weather of Younger Dryas) with low water and moderate summers.It has not favorable conditions for human primary societies (Paleolithic and Neolithic), because, yet, despite of archeology studies carried out in the set limit of Alvand Eastern bank plains, no reporting is obtained about the deployments of Paleolithic and Neolithic communities. With respect to the life style based on hunting and deployment of the human in the cave and natural shelters, Alvand Eastern bank plains ecosystem and natural geography has not environmental conditions of human primary societies. The findings of archeology have introduced formation of human primary societies in this basin from Bronze Age.
 
Conclusion
The results of present research are concluded in two main and basic points by geographical examining and analyzing of Alvand Eastern bank by archeological approach. First, from ecosystem perspectives (vegetation and fauna); any region has deep dependence on the natural geography and its weather and based on the conducted examination and study, the most important factor of non-absorption is the climate weakness and impropriate geography of natural environment in Alvand Eastern bank with high height degree of the region that the plains of the basin show higher than 1500 m from the sea level (average height 1700 m from sea level). This bank has the slope and mountains that are factor on the lack of natural environment and plain and unfavorable lands for agriculture (Especially in Neolithic Age). In addition to above points, the regions of Alvand Eastern bank with respect to its cold and dry climate (Similar to Weather of Younger Dryas) have low capabilities for forming Pre-Neolithic and Neolithic deployment. Second, from geomorphology perspective (Geomorphological Formation), most plains of the area, especially Alvand mountain range unlike high Zagros have Granite formations in which it is impossible to find caves and Karstic shelter. Therefore, with deployment of the human groups, least in the form of seasonal in the region, it should be in the open place that most of places are completely covered due to young sediment of the late Pleistocene and Holocene period. Also, in relation to the lack of the deployments from Neolithic periods in the high plains of Eastern bank of Alvand and with respect to the height, it has high frigidity and more cold duration. It is impossible to deploy human life and use its resources until Chalcolithic periods and progress in the architectural technique to overcome living conditions. This can only took place from Chalcolithic periods to the next. Therefore, this reason is the effective factor for the lack of deployment of Pre-Neolithic and Neolithic periods. From the raw materials of stone industrial period, presence of mineralogical composition and locating Eastern bank of Alvand and large part of Hamadan province in "Iranid" region (and absence of outcrops of Cherty Stone) have caused lack of law materials for producing required tools for industrial stone communities (Paleolithic and Neolithic). This problem has also been important reason in the absence of primitive human communities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • archaeological studies
  • eastern bank plains of Alvand
  • geography
  • primitive humans
اذکایی، پ. (1380). همدان‏نامه (بیست گفتار دربارة‏ مادستان)، همدان: نشر مادستان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
امیری، م. (1381). نقش جغرافیای زیست‌محیطی در شکل‏گیری فرهنگ‏های پیش از تاریخ جلگة مرودشت، مجلة اثر، 33 و 34: 308 ـ 318.
اهلرز، اِ. (1365). ایران: مبانی کشورشناسی جغرافیایی، ج 1، جغرافیای طبیعی، ترجمة محمدتقی رهنمایی، تهران: مؤسسة جغرافیای طبیعی و کارتوگرافی سحاب.
ایوکی (رحمانی)، ا. (1377). گزارش مقدماتی بررسی و شناسایی باستان‏شناختی شهرستان بهار، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
ایوکی (رحمانی)، ا. (1383). گزارش توصیفی عملیات لایه‏شناختی تپة باستانی همه‏کسی قهاوند، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
بختیاری، ذ. (1388). بررسی، شناسایی، و مستندسازی آثار باستانی شهرستان همدان- بخش قهاوند (شراء) و فامنین، ج 1 و 2، آرشیو ادارة کل میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری استان‏ همدان، 1388 (منتشر نشده).
بختیاری، ذ.؛ بیرانوند، م. و رنجبران، م. (1393). شرحی کوتاه بر نویافته‏های نخستین جوامع روستانشینی آغازین (نوسنگی جدید) دشت ملایر (با محوریت مطالعة سفالینه‏های حاصل از بررسی و شناسایی سطحی بخش سامن) در: مجموعه مقالات همایش باستان‏شناسی ملایر (در پاسداشت مهندس ابراهیم حیدری)، گردآورنده: علی خاکسار، اسماعیل رحمانی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری استان همدان.
بلمکی. ب. و مترجم. ع. (1388 الف). گزارش مقدماتی بررسی و شناسایی باستان‏شناختی شهرستان کبودرآهنگ (بخش شیرین‏سو)، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
بلمکی. ب. و مترجم. ع. (1388 ب). گزارش مقدماتی بررسی و شناسایی باستان‏شناختی شهرستان بهار، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
بلمکی، ب. (1392). گاهنگاری نسبی دشت همدان (پس‌کرانه‏های شمالی کوه الوند) از هزارة پنجم تا دوران میانی هزارة سوم پیش از میلاد،در: مجموعه مقالات باستانشناسی و تاریخ همدان به ‏مناسبت یکصدمین سالگرد کاوش در همدان، به کوشش علی هژبری، تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‏ دستی و گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
تاج‌بخش، ر. و بلمکی، ب. (1393). تحلیل الگوهای استقراری و حوزة گیرش محوطه‏های عصر مس ‏سنگی واقع در اطراف الوند در ارتباط با تشابهات منطقه‏ای و فرامنطقه‏ای، نشریة مطالعات باستان‏شناسی، 6(1): 1 ـ 19.
جکسن، و. ا. و. (1369). سفرنامة جکسن (ایران درگذشته و حال)، ترجمة منوچهر امیری و فریدون بدره‏ای، تهران: خوارزمی.
جهان‌پور، ع. (1379). دیدنی‏های همدان (نگاهی به آثار باستانی، تاریخی و دیدنی‏های طبیعی همدان)، همدان: نشر فن‏آوران.
جهان‌پور، ع. (1389). شکوه الوند: بررسی جغرافیای تاریخی و فرهنگی مردمی الوندکوه، چ 2، همدان: برکت.
چوبک، ح. و کیانی، م.ی. (1383). حوزة جغرافیایی‌- فرهنگی جازموریان در بررسی‏های باستان‏شناسی ایران، فصلنامة مدرس علوم انسانی، 8(4): 31 ـ 67.
حصاری، م. (1389).گزارش فصل دوم کاوش نجات‌بخشی در محوطة نوسنگی بی‏سفال چیاسبز شرقی، سد سیمره، پژوهشکدة باستان‏شناسی (منتشر نشده).
دارابی، ح. (1388 الف).دریاس‌جوان و نوسنگی‌شدن غرب ایران، مجلة باستان‌پژوه، 12(18): 63 ـ 71.
دارابی، ح. (1388 ب).گزارش فصل اول کاوش نجات‌بخشی در محوطة نوسنگی بی سفال چیاسبز شرقی، سد سیمره، پژوهشکدة باستان‏شناسی (منتشر نشده).
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1380). فرهنگ جغرافیایی شهرستان‏های کشور (شهرستان همدان)، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
سالنامة آماری استان همدان (1384). سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی استان همدان، معاونت آمار و اطلاعات، چاپخانة فردوسی.
شریفی، م. (1384).پیچیدگی استقراری زاگرس در اواخر پلیستوسن و اوایل هولوسن، مجلة اثر، 38 و 39:  346 ـ 355.
قزوینی، ز.ب.م.م. (1373). آثارالبلاد و اخبارالعباد، با ترجمه و اضافات: جهانگیر میرزا قاجار، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
کارگر، ب. (1367). بررسی دشت رزن با همکاری میراث فرهنگی استان همدان، در ادامة بررسی‌‏های ادامه‌‌دار آذربایجان تا همدان، کتابخانه و مرکز آرشیو اسناد میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان.
کارگر، ب. (1369). گزارش بررسی و گمانه‌زنی در همدان، آرشیو میراث فرهنگی استان همدان (منتشر نشده).
- کلارک، گ. (1379) جهان پیش از تاریخ از دیدگاهی نو، ترجمة باجلان فرخی، انتشارات دنیای مادر.
گروسین، هـ. (1383). جغرافیای تاریخی و...، زیستگاه‏های درّه‏ای الوند (بخش نخست)، درّة ماوشان‌رود (درّة امامزاده‌کوه، درّة الوسجرد (درّة مرادبیک)، درّة تبنابر (درّة عباس‌آباد- گنجنامه)، همدان: شهر اندیشه.
محمدی‌فر، ی. و مترجم، ع. (1384)، پروژه بررسی و شناسایی باستان‌شناختی بخش مرکزی همدان، آرشیو ادارة کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشرنشده).
محمدی‌فر، ی. و مترجم، ع. (1387). بررسی و شناسایی و مستندسازی آثار باستانی بخش مرکزی شهرستان رزن، آرشیو ادارة کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
محمدی‌فر، ی. و مترجم، ع. (1389). بررسی و شناسایی و مستندنگاری آثار باستانی بخش درجزین و سردرود شهرستان رزن، آرشیو ادارة کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
معین‏وزیری، ح. و بهاری‏فر، ع. ا. (1376). بررسی پروتولیت سنگ‏های دگرگونی منطقة همدان، اولین همایش انجمن زمین‏شناسی ایران، تهران: انجمن زمین‌شناسی ایران (http://www.civilica.com).
مقصودی، م.؛ زمانزاده، س.؛ نوید فر، ا.؛ یوسفی زشک، ر. و احمدپور، ح. (1394 الف). زمین‌باستان‌شناسی سکونتگاه‌های پیش از تاریخ با استفاده از روش میکرومرفولوژی (مطالعة موردی: تپة میمنت‌آباد)، مجلة مطالعات باستان‌شناسی، 7(2): 149 ـ 164.
مقصودی، م.؛ زمانزاده، س.؛ اهدایی، ا.؛ یوسفی زشک، ر.؛ یمانی، مجتبی و احمدپور، ح. (1394 ب). بررسی زمین‌باستان‌شناسی محوطة پیش از تاریخ چالتاسیان در مخروط‌افکنة جاجرود با استفاده از تکنیک میکرومرفولوژی، فصلنامة کواترنری ایران، 1(2): 113 ـ 123.
منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان (1389). ‏سیمای منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان (کتابچه)، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‏ها، مراتع، و آبخیزداری کشور، ادارة کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان، همدان.
نظری ‏ارشد، ر. (1386). گزارش فصل اول و دوم بررسی و شناسایی باستان‏شناختی بخش گل‏تپه و مرکزی شهرستان کبودرآهنگ، ادارة کل میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
نظری ‏ارشد، ر. (1391). بررسی و شناسایی مستندسازی تکمیلی آثار باستانی شهرستان همدان، آرشیو ادارة کل میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری استان همدان (منتشر نشده).
ویت، م. و دایسون، ر. د. (1382)، گاهنگاری ایران، از حدود هشت هزار تا دو هزار پیش از میلاد. ترجمة اکبر پورفرج و احمد چایچی امیرخیز، انتشارات نسل باران، چاپ اول.
Abne-Fagghieh Hamadani )1970). Mokhtaserol-Boldan, Translation: H. Masood, Culture Foundation Iran.
Abne–Hoghal (1987). Soratoll-Arz in Iran, Translation and Explanation: Jafar Shoar-Tehran, Amirkabir Bublications Institution.
Ahlarz, A. (1986). Iran: Geographical Country Survey Foundations Volum One Natural Geography, Translation: Mohamad-Taghi Rahmani, Tehran: Natural Geography Instiution and Sahab Cartography.
Amiri, M. (2002). The Role of Environmental Geography at Informing Cultures Prehistoric Marvdasht Plain, Asar Magazine, 33 and 34: 308-318.
Armed Powers Geographical Organization (2001). Geographical Culture of Cities Country (Hamadan City), Armed Powers Geographical Organization Publication Tehran.
Azkai, P. (2001). Hamedan-Nammeh (Twenty Speech Regarding Madestan), Hamedan Madestan Publication First Edition.
Bakhtiari, Z. (2009). Examining, Identification and Basing of Hamadan City Ancient Plain-Ghahavand-Shara and Famenin City, Vol 1 & 2, Hamedan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Bakhtiari, Z.; Biranvand M. and Ranjbran, M. (2014). Short Expention on Apumend of First The Protista Rural Pupils (Late Neolithic) Malayer Plain (With Central It Studying From Produce on Examining and Identification Samen Superficial), In: Article Set of Tourism Malayer Archeology Congre, Collecter: Ali Khaksar, Esmaiel Rahmani, Holdber Culture Inheritance Organization, Hamedan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization.
Balmaki, B. and Motarjem, A. (2009). Preliminary Report of Examining and Identify Fining of Kaboutrahang City Archaeology (Shirinsoo Part), Hamedan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Balmaki, B. (2013). Relative Chronology of Hamadan Plain (Alvand Mountain Northern Borders) From Millennium to Middle Period of Things Third B.C In Article Set of Archaeology and Hamadan History to Effort Ali Hezhabri, Research Center of Iranian Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization Iranian Center for Archaeological Research.
Calendar Hamadan City Statistical (2005). Management Organization and Hamadan City Programmer, Information’s and Statics Assistance, Ferdowsi Printing.
Darabi, H. (2009). Younger Dryas and to Become West Iran, Magazine Search Ancient, 12(18): 63-71.
Darabi, H. (2010a), Report first chapter excavationsaving in Neolithicwithout ceramic siteeastern Chia Sabz, Seimare dam, Archaeological research (Hot Published).
Eyvaki (Rahmani), E. (2003). Report of Descriptive Stratigraphy of Practicable of Hamehkasi Ancient Tepe – Ghahavand, Hamedan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Eyvaki (Rahmani), E. (1998). Preliminary of Report Recognition and Examining Bahar City, Archaeology Cultural Inheritance Organization Records, Hamedan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Garossin, H. (2004). Geographical of Historical and Alvand Valley Habitats (First Part) River Mavashan Valley (Emam-Zadeh Kooh Valley Alvesjerd (Moradbeik Valley) Tebnaber Valley (Ganjnameh – Abbas Abad Valley), Hamadan Andisheh City.
Ghazvini, Z.B.M.M. (1994). Asaroll-Boldan and Akhbaroll-Abad, Translation: Jahangeir Mirzaghajar, to Completion: MirHashem Mohades, Amir Kabir Publications.
Griffiths, H.I.; Schwalb, A. and Stevens, L.R. (2001). Environmental change in southwestern Iran: The Holocene ostracod fauna of Lake Mirabad, The Holocene 11/6, PP.757-764.
Herieng, A. (1997). Potsherd of Iran in Partian Period, Translation: Hamideh Chobak, Iranian Cultural in Heritance Organization Country. Tehran.
Hesari, M., (2011). Report second chapter excavationsaving in Neolithicwithout ceramic siteeastern Chia Sabz, Seimare dam, Archaeological research (Hot Published).
Jackson, W.A.W., (2001). Jackson logbook (Iran in past and present), Translation: Manoochehr Amiri and Fereidoon Badreii, Tehran, Kharazmi.
Kargar, B. (1988). Examining Razan Plain With Cooperation of Hamedan City Cultural in Heritance, in Contorting Continues of Examines From Azarbaijan to Hamadan, Hamadan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Kargar, B. (1990). Examining Report and Excavation in Hamadan, Hamadan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
MacCown, Donald E. (1942). The Comparative Stratigraphy of Early Iran Studies in Ancient Oriental Civilizations, No. 23, the oriental Institute, Chicago.
Maghsoudi, M.; Zaman Zadeh, S.; Navid Far, A.; Yousefi Zoshk, R. and Ahmad Pour, H., (2016a). Land archeology prehistoric settlements by using Micromorphology (Case Study: Meymanat Abad Tapeh), Juornal of Archaeological Studies, Tehran university, 7(2): 149-164.
Maghsoudi, M.; Zaman Zadeh, S.; Ehdaii, A.; Yousefi Zoshk, R. Yamani, M.; and Ahmad Pour, H., (2016b). Survey Land archeology prehistoric sites Chatalsiyan in Jajrood alluvial fan using Micromorphology techniques, Quaternary journal of Iran, 1(2): 113-123.
Moein Vaziriy, H. and Baharifar, A.A. (1997). Examining of Protoliet Changing Stones Hamadan Area, First Conference of Iran Geology Society, Tehran, Iran Geology Society, (Http:// Www.Civilica. Come).
Mohamadifar, Y. and Motarjem, A. (2006). Project Survey and Identify Archaeological Hamadan CenterPart, Hamedan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Mohamadifar, Y. and Motarjem, A. (2008). Examining, Identifying and Ancient Traditions Razan City Center Part, Hamadan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Mohamadifar, Y. and Motarjem, A. (2010). Examining, Identifying and Ancient Taditions Razan City Center Part, Hamedan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Natural Sources and Hamadan City Aquifers (2010). Physiognomy of Natural Sources and Hamadan City Aquifers (Booklet), Agriculture Holy War Ministry, Forests Organization, Hamadan.
Nazari-Arshad, R. (2007). First and Second Chapter Record of Examining and Identifying Kaboutarahang City Archaeology, Hamadan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization.
Nazari-Arshad, R. (2012). Examining and Identifying of Complementary habitats Hamadan City Ancient Traditions, Hamadan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (Hot Published).
Ruth, D.W.H. (1983). The Macmilan Dictinari of Archaeology Press, LTD, London and Basing Stoke.
Sharifiy, M. (2005). Settlement Contortion of Zagros in Let of Pleistocene and Early of Holocene, Asar Magazine, 39-38: 346-355.
Smith, Ph. E.L. (1990). Architectural innovation and experimentation at Ganj Dareh, Iran, World Archaeology, 21( 3): 323-335.
Stevens, L.R.; Wright Jr., H.E. and Ito, E. (2001). Proposed changes in seasonality of climate during the late glacial and Holocene at Lake Zeribar, Iran, The Holocene 11/6, PP. 747-755.
Tajbakhsh. R. and Balmaki, B. (2014). Analysis Settlement of Patterns and Attraction Area of Sites Chalcolithic Age Located and Around Alvand at Related To Similarities of studies archaeology, Tehran university, 6(1): 1-19.
Van Ziest, W. and Bottema, S. (1991). Late Quaternary Vegetation of the Near East Beihefteezum Tubinger Atlas, des Vorderen Orients, Reihe, A (Naturwissenhaften) Nr 18, Reichert, Wiesbaden.
Voigt, M.M. and Dyson, R.H., (2004). The chronology of Iran, ca 8000-2000 B.C, Translation: Akbar Purfaradj and Ahmad Chaychi Amirkhiz, Nassl-e- Baran Publishers, first edition.
Yaghout, H. (no data). Moajamoll-Boldan, Translation: Ali-Naghi Monzavi, Cultural Inheritance Organization Country.